Towarzystwo Dobroczynności

Ostatnie lata zaboru rosyjskiego były dla Towarzystwa Dobroczynności czasem trudnej próby. Wzrastała liczba ludności miasta, ale jeszcze szybciej rósł stopień jej pauperyzacji.

Białostockie Towarzystwo Dobroczynności, które w 1864 r. po likwidacji zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia w Białymstoku przejęło budynek klasztorny, ufundowany przez Jana Klemensa Branickiego w 1768 r. zostało powołane do życia w 1855 r. i funkcjonowało do 1915 r.

Przed laty prosperowała tutaj fabryka włókiennicza. Mieszkali tutaj chociażby dziadek dr Ireny Białówny czy znany działacz społeczno-kulturalny i nauczyciel Michał Goławski. Dzisiaj przy ulicy św. Rocha wiele historycznych budynków już ma. Jej dzieje odtworzył Wiesław Wróbel, białostocki historyk.

Zbieg dzisiejszych ul. Świętojańskiej i Mickiewicza to miejsce, gdzie możemy w sposób wyjątkowy podziwiać dokonania pokolenia białostoczan, którym przyszło żyć w okresie międzywojennym, z optymizmem odbudowując i rozwijając miasto.

Zeszłotygodniową historię fabryki rodziny Polaków przy ul. Świętojańskiej 10 zakończyłem na śmierci Berko Polaka w 1907 r. Jak pamiętamy, był on założycielem przedsiębiorstwa i w ciągu trzech dekad doprowadził je do rozkwitu. Gdy prowadzenie firmy przejęli jego synowe - Leon i Michał - była ona jedną z większych wytwórni sukna w Białymstoku.

W tym tygodniu kontynuujemy wspólne śledzenie historii posesji przy ul. Świętojańskiej 2. Przypomnę tylko pokrótce, że nieruchomość ta została wydzielona z większej własności ukształtowanej w okresie zaboru pruskiego przed 1807 r. Początkowo należała do kapitana Ignatiewa, następnie do rodziny Politowskich, a w latach 1862-1866 wykupił ją Aleksander Brenneke, nauczyciel języka niemieckiego w Gimnazjum w Białymstoku. Wreszcie w 1872 r. majątek nabyła Sora Penzuch.

Dziś przyszedł czas na ostatnią już kartę w albumie „Widoki miasta Białegostoku”, ofiarowanego przez władze miasta carowi Mikołajowi II w czasie jego pobytu w Białymstoku w sierpniu 1897 r. Józef Sołowiejczyk w swoich doskonale przygotowanych fotografiach uwiecznił najlepsze i najważniejsze fragmenty Białegostoku, niejako chwaląc się przed władcą nowoczesnością, dokonaniami włodarzy i przeobrażeniami, jakie przechodził Białystok w ostatniej dekadzie XIX w.

Po odzyskaniu niepodległości przez Białystok 19 lutego 1919 r. przystąpiono do działań wokół reaktywacji i modernizacji różnych urządzeń komunalnych, zorganizowanych jeszcze przed I wojną światową i działających zwykle w oparciu o wciąż trwające umowy koncesyjne.

Teatr Papahema, Adam Woronowicz, Andrzej Kalinowski, Wiesław Wróbel dostali nagrody artystyczne prezydenta Białegostoku

Dr Edyta Bezzubik i Wiesław Wróbel, historycy z Biblioteki Uniwersyteckiej w Białymstoku wykonali mnóstwo pracy w poszukiwaniu właściciela XIX-wiecznego pamiętnika, który znajduje się w jej zbiorach.

Adam Woronowicz, Fundacja Teatr Papahema, Andrzej Kalinowski i Wiesław Wróbel to laureaci 26. Nagrody Artystycznej Prezydenta Miasta Białegostoku za 2018 rok.

Przewracając kolejną kartę albumu „Widoki miasta Białegostoku”, wykonanego w 1897 r. przez Józefa Sołowiejczyka na zlecenie Rady Miasta i ofiarowanego carowi Mikołajowi II w czasie jego wizyty w Białymstoku, natrafiamy na zdjęcie przedstawiające zabudowania fabryczne, opisane u dołu jako „Fabryka Hendrichsa i Isenbecka”.

Dziś będziemy dalej śledzić dzieje posesji położonych niegdyś przy ul. Mikołajewskiej, między skrzyżowaniem z ul. Aleksandrowską i ul. Policyjną (dziś między ul. Warszawską i Ogrodową), które przed 1939 r. przyporządkowane były do ul. Sienkiewicza 40-44.

Po II wojnie światowej ulica św. Rocha zmieniła swoje oblicze: ze spokojnej uliczki, przy której zamieszkiwało kilkanaście rodzin, przekształciła się w hałaśliwą, zdominowaną przez handel i usługi - mówi Wiesław Wróbel, białostocki historyk. Tym razem wziął na warsztat ten rejon miasta.

W tym tygodniu kontynuuję opowieść o historii posesji przy ul. Sienkiewicza 15, której stan w 1897 r. uwiecznił na fotografii albumowej Józef Sołowiejczyk. W tym czasie stał na niej parterowy murowany dom, wzniesiony na początku XIX w. przez właściciela nieruchomości - Jana Rumpelliego. Przypomnę, że do Białegostoku przybył przed 1799 r. i zaczynał od działalności handlowej. W 1806 r. kupił tę posesję i w rękach jego, a następnie jego potomków i spadkobierców, pozostawała ona do 1878 r., gdy Karolina nosząca po drugim mężu nazwisko Zatorska, sprzedała ją Janowi Pietraszowi. Ten z kolei w 1888 r. wyzbył się jej na rzecz kupca Lejzera Kaca i jego żony Chany Gitli. To właśnie oni w 1897 r. byli właścicielami posesji przy ul. Sienkiewicza 15.

To co na pierwszy rzut oka wydaje się rozbiórką ma być przebudową. XIX-wieczna kamienica przy Kijowskiej 2 jednak zostaje.

Przed laty prosperowała tutaj fabryka Beckera. Mieszkali też wysoko sytuowani urzędnicy. Dzisiaj przy ulicy Świętojańskiej mieści się znane centrum handlowe. Dzieje ulicy odtworzył Wiesław Wróbel, białostocki historyk.

W tym tygodniu po raz kolejny cofniemy się do 1897 r. i przyjrzymy dziejom domu widocznego na jednym ze zdjęć Józefa Sołowiejczyka, na których uwiecznił zachodnią, nieparzystą stronę ówczesnej ul. Mikołajewskiej, a dzisiejszej ul. Sienkiewicza.

Tym razem pozostaniemy na ul. Sienkiewicza z 1897 r., gdy ulicę, noszącą wówczas nazwę Mikołajewska, uwiecznił na kilku ujęciach znany białostocki fotograf, Józef Sołowiejczyk. Omówiliśmy już fotografię przedstawiającą widok na wschodnią pierzeję ulicy u jej wylotu na Plac Bazarny (to jest Rynek Kościuszki), dziś natomiast spójrzmy na jej przeciwną stronę.

1,835 mln zł. Za taką cenę został sprzedany pałac przy ul. Warszawskiej 7. Kupiło go małżeństwo, które prowadzi w mieście hotel. Teraz będzie miało pięć lat na przeprowadzenie remontu.

Dziś będziemy kolejny raz przyglądać się fotografii Józefa Sołowiejczyka z 1897 r., na której uwiecznił widok na północno-wschodnią część miasta, rozciągający się z bramy pałacu Branickich.

Publikacja Wiesława Wróbla przyda się nie tylko w tworzeniu drzew genealogicznych. To także opowieść o dawnych białostoczanach - o tym jakie mieli profesje, przy jakich ulicach mieszkali wyznawcy różnych religii.