Krzysztof A. Zajas – Oszpicyn

Początek książki krakowskiego profesora zapowiada powieść sensacyjną z czasów wczesnego kapitalizmu III RP, jednak szybko narracja zbacza w stronę nadnaturalności rodem z horrorów. Owymi nadzwyczajnymi mocami obdarzone mają być niewinne dzieci – rzecz w świecie fabuł grozy nader częsta. Początkowo Krzysztof A. Zajas myli trop czytelnika, pozwalając mu pozostać na pozycji niedowiarka, szybko jednak okaże się, że bez akceptacji świata nadprzyrodzonego uwierzenie w bieg wydarzeń będzie niemożliwe. Jeśli jednak wejdziemy w układ z niejasnymi siłami jakie poruszają dziećmi, burzą sen dorosłych, niektórych zaś popchną do zbrodni – intryga sięgająca holokaustu ułoży się jak u klasyków kryminału. Do tego trzeba jednak cierpliwości – bowiem finałowe rozwiązanie zagadki pojawia się po dobrym pół tysiącu zadrukowanych stron.

Patrząc na „Oszpicyn” z perspektywy historycznej czy może bardziej popularno-komercyjnej to dość nietypowy sposób na przypomnienie hitlerowskich i polskich zbrodni. Te nazistowskie, zakładające „ostateczne rozwiązanie kwestii Żydów” autor uznał za dość oczywiste, skupiając się bardziej na tych wstydliwych, popełnianych przez Polaków. Dopiero po kilkudziesięciu latach od zakończenia II wojny światowej i upadku PRL do pop kultury przenikają wątki rabowania Żydów przez rodaków, korzystania z hitlerowskiego przyzwolenia by traktować ich jak podludzi, mordów ze zwykłej chciwości. Tu jedynym sprawiedliwym okaże się nie do końca zdrowy na umyśle Cygan. Polski hrabia czy rzemieślnik jeśli nie oszukają albo zwyczajnie odmówią pomocy w obliczu zagłady to przynajmniej mają zamiar darowac życie, ale już chłopi w imieniu "wyżej postawionych" będą mordowali bez skrupułów. I jak w w Starym Testamencie – ich wnuki zapłacą za zbrodnie dziadków, w Oświęcimiu poleje się chrześcijańska krew, a niezamknięte rachunki trzeba będzie pospłacać.

„Oszpicyn” to intrygująca próba ukazania w sztafażu thrillera z elementami fantasy nieopowiedzianych prawd o sąsiadach, o postawach Polaków wobec holokaustu, ale i alegoryczna przypowieść o odpowiedzialności za swoje czyny, która może stać się pokoleniową klątwą.