Rodzina Bolesława Szymańskiego, przedwojennego prezydenta Białegostoku, otrzymała kopie dokumentów dotyczących zesłania na Syberię

W środę (28.06) w Muzeum Pamięci Sybiru odbyło się spotkanie związane z ustaleniem zesłańczych losów rodziny Bolesława Szymańskiego, Prezydenta Białegostoku w latach 1919-1927.

- Dzięki współpracy z kolegami z Kazachstanu, udało się odkryć losy prezydenta Szymańskiego - poinformował Wojciech Śleszyński, dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru. - Gdy prawie dwa lata temu, przeddzień otwarcia MPS, prezydent Białegostoku podpisał akt powołania w ramach muzeum Instytutu Badawczego im. Prezydenta Seweryna Nowakowskiego, zaciągnęliśmy zobowiązanie, że zrobimy wszystko, by odkryć los naszych prezydentów i ich rodzin, losy naszych Sybiraków. Konsekwencją tego zobowiązania było powołanie rok temu Polsko-Kazachstańskiej Komisji Historycznej. Dziś mamy pierwsze efekty jej pracy.

W ramach tej współpracy odnalezione zostały bowiem dokumenty związane z rodziną Szymańskich.

Bolesław Szymański był pierwszym prezydentem Białegostoku. Kiedy dotknęły go represje NKWD i został w 1940 roku aresztowany, jego rodzina (żona, córka i wnuk) została zesłana do Kazachstanu. Nie wiadomo w jakich okolicznościach umarł, ani gdzie został pochowany. Do tej porty nie znane były też zesłańcze losy jego bliskich. Odkryła je dopiero dr Nadieżda Kubik, kazachstańska historyczka.

Wśród materiałów, które badała, znajdują się dokumenty dotyczące żony prezydenta Marii Szymańskiej i jej córki Haliny Kaliny (z domu Szymańskiej). Okazuje się, że Maria Szymańska oraz Halina Kalina z synem były w grupie ponad tysiąca Polaków deportowanych do rejonu pawłodarskiego. Po podpisaniu aktu Sikorski-Majski powstała Ambasada Polska, która organizowała sieć delegatur i pełnomocników (tzw. mężów zaufania) do niesienia pomocy Polakom w Związku Sowieckim. Pełnomocnikiem na miasto i rejon pawłodarski została Maria Szymańska. Halina Kalina prawdopodobnie pełniła nieformalnie rolę zastępcy pełnomocnika. W odnalezionych dokumentach jest wiele szczegółowych informacji o ich działalności.

Na początku 1943 r. doszło do zerwania stosunków dyplomatycznych ze Związkiem Sowieckim. 8 marca 1943 r. Maria Szymańska i Halina Kalina zostały wezwane po odbiór sowieckich paszportów, a kiedy odmówiły ich przyjęcia, zostały aresztowane. NKWD wszczęło sprawę karną wobec przedstawicieli Ambasady Polskiej, w tym przeciw Halinie Kalinie i Marii Szymańskiej. Marię Szymańską oskarżono o działalność wywiadowczą i kierowanie „kontrrewolucyjną organizacją”, Halinie Kalinie zarzucano działalność szpiegowską. 20 grudnia 1943 r. Maria Szymańska i Halina Kalina zostały skazane na 10 lat pozbawienia wolności. Łącznie skazano 91 osób.

Kopie dokumentów z Kazachstanu przekazane zostały na ręce dwóch prawnuków Bolesława Szymańskiego.

– Bardzo dziękujemy za zaproszenie, za możliwość wejrzenia w życiorysy naszej babci i prababci, dowiedzenia się o rzeczach, o których nie wiedzieliśmy albo nasza wiedza była ograniczona do drobnych strzępów. To wielkie wzruszenie dla nas i piękna chwila. Dziękuję w imieniu całej naszej rodziny– mówił Michał Kalina, prawnuk prezydenta Szymańskiego. – Prababcia zmarła, gdy byliśmy w przedszkolu, ledwie ją pamiętamy. Informacje, które były nam przekazywane jako dzieciom, były szczątkowe, wyrywkowe. Jak w wielu polskich rodzinach wybór naszych przodków był taki, by oszczędzić nam wiedzy o dramatycznych losach rodziny i Polski.

Kilka dni wcześniej pracownicy MPS przekazali pierwsze dokumenty Prezesowi Zarządu Głównego Związku Sybiraków, Kordianowi Borejko. Dowiedział się z nich, w jakich okolicznościach, jako kilkumiesięczne dziecko, został zesłany razem z rodziną.

Zobacz też: