Poznaj budynki kolejowe pamiętające XIX wiek. Wśród nich są m.in. hala fabryczna na Starosielcach czy dom przy ul. Traugutta 6

Kontynuując spacer po ceglanym Białymstoku tym razem bierzemy pod lupę obiekty kolejowe. Wszystko zaczęło się w 1862 roku, kiedy uruchomiono linię kolejową łączącą Białystok z Warszawą i Petersburgiem.

Stacja Białystok dysponowała ośmioma torami postojowymi, wielkimi rampami do załadunków i wyładunków, parowozownią na osiem stanowisk oraz trzema pompami wodnymi. Wybudowano centralny dworzec kolejowy z poczekalniami kilku klas, ekskluzywną restauracją i obszernymi pomieszczeniami. Obok dworca zlokalizowano wiele budynków zaplecza kolejowego. Jednym z nich jest ten stojący przy ul. Kolejowej 17 A - budynek spedycji kolejowe. Wybudowano go w 1890 roku. Znacznie utracił wartość artystyczną w 1995 roku, kiedy w ramach remontu otynkowano licowane cegłą elewacje. Obecnie znajdują się tu pomieszczenia biurowe.

Czytaj też: Architektura ceglana w Białymstoku: Koszary, carskie więzienie, magazyny wojskowe i budynek sztabowy. To zostało z ceglanych budynków

W ramach budowy zaplecza kolejowego dworca głównego powstał też (zapewne w końcu XIX wieku) budynek przy ul. Zwycięstwa 5. Mieściła się tu dróżniczówka. Jako, że w materiałach inwentaryzacyjnych PKP odnotowano datę powstania tego budynku jako 1945 rok niewykluczone, że został on zniszczona podczas II wojny światowej i następnie odbudowany z funkcją mieszkalną.

Kolejnym punktem wędrówki jest dom przy ul. Traugutta 6. Jego dzieje związane są z otwartą w 1886 roku linią Białystok-Wołkowysk-Baranowicze. Wraz z budową kolei wzniesiono dworzec poleski (dzisiejsza stacja Białystok Fabryczny), a obok niego kolonię domów mieszkalnych dla pracowników administracji. Jednym z takich domów jest ten przy Traugutta 6. Według ustnych przekazów w czasie II wojny światowej mieścił się tu szpital. Obecnie budynek pełni funkcje mieszkalne.

Czytaj też: Białystok fabrykami stał. Zobacz, co zostało z ceglanych obiektów przemysłowych z XIX i XX wieku

Niedaleko domu przy Traugutta 6 stoi budynek kolejowy przy ul. Traugutta 3. Wzniesiono go po 1886 roku. Jego pierwotna funkcja jest trudna do ustalenia, ale przypuszczalnie był to dom dla wyższych urzędników stacyjnych (wbrew obiegowej opinii, że był to budynek należący do pobliskich koszar). W międzywojniu działało tu przedszkole dla najbiedniejszych dzieci z przedmieścia, natomiast po wojnie miała tu siedzibę okręgowa dyrekcja PKP czy filia Miejskiej Biblioteki Publicznej. Obecnie budynek stanowi część kompleksu Hotel Traugutta 3.

Z okolic dawnego dworca poleskiego przenosimy się na Starosielce. Ta dzisiejsza dzielnica Białegostoku przed laty była wsią, a potem miastem. Jej rozwój związany był z - ukończoną w 1873 roku - budową linii odesko-brzesko-grajewskiej. W Starosielcach powstała wtedy stacja kolejowa wraz z infrastrukturą. Wtedy też przy dzisiejszej ul. Warsztatowej 1 powstały Zakłady Remontowe Zaplecza Kolei Żelaznych. Naprawiano tu wagony, parowozy i inny sprzęt kolejowy. Do naszych czasów przetrwał główny obiekt zakładów, czyli hala fabryczna. Wybudowano go w końcu XIX wieku. W 1897 roku zakłady wizytował car Mikołaj II, któremu naprawiono tu uszkodzony parowóz i salonkę. Hala została prawdopodobnie zniszczona w 1915 roku przez wycofujących się Niemców. Ponownie zniszczona po wybuchu II wojny światowej została odbudowana już ok. 1940 roku (tak przynajmniej twierdził badacz dziejów Starosielc Krzysztof Obłocki). Próbowali ją spalić wycofujący się Niemcy, lecz - silnie nasycone środkami chemicznymi - konstrukcje nie poddały się ogniowi. Hala przetrwała do dziś. Jest obecnie nieużytkowana.

Niedaleko hali stoi dawny - i również dziś opuszczony - magazyn tranzytowy. Wybudowano go w 1876 roku. Służył do przechowywania towarów dowożonych i przywożonych koleją. Obok działała też spedycja konna.

Czytaj też: Starosielce - historia To kolej decydowała o dobrobycie mieszkańców. Sto lat temu Starosielce stały się miastem

Korzystałem z książki "Architektura ceglana w Białymstoku" autorstwa Iwony Górskiej, Joanny Kotyńskiej-Stetkiewicz, Anety Kułak, Grzegorza Ryżewskiego i Wiesława Wróbla. Publikacja został wydana przez urząd miasta w Białymstoku.