Natalka Suszczyńska – Dropie. Polska XXI wieku – mockument, political fiction, prekariat w akcji?

W świecie miłośników literatury istnieje dość pokaźna grupa kolekcjonerów pierwszych zdań. Natalka Suszczyńska doskonale zna zasadę rozpoczynania książki, zatem trudno się dziwić, że z miejsca łapie czytelnika na haczyk zdania: „Wskutek recesji na rynku nieruchomości zmuszona zostałam podówczas do zamieszkania w psiej budzie”. Składnia, dobór słów – od razu można się domyślić, że będzie ciekawie. I czy ta psia buda jest przysłowiowa, czy rzeczywista skoro można w niej zamieszkać z biszkoptowym labradorem, który obsługuje na skrzyżowaniu sygnalizację świetlną, a nad jego głową „bezwzględnie rozpościełał się szklany sufit, z tym że akurat w postaci denka od studzienki”.

A zatem Natalka Suszczyńska przygląda się nisko opłacanym młodym inteligentom z perspektywy literackiej fikcji, igrców z wyobraźnią i z zaklinaniem rzeczywistości jednocześnie. Bo choć praca kontrolerki pinów w bankomacie to czysty absurd, to właśnie opary absurdu zdają się kierować wieloma przedsiębiorcami starającymi się zatrudniać młodych ludzi za grosze, wymagając przy tym niezwykłych kwalifikacji i samodzielnego finansowania sobie szkoleń. Bo czemu nie?

Jeśli ktoś uważa, że mieszkanie w psiej budzie jednak by go upokarzało, może kibicować bohaterce innego opowiadania, spędzającej noce w kiosku. Dystopia? A jeśli właśnie dowiadujemy się, że pieczywo znów podrożało, warzywa stają się dobrem luksusowym, a pensje stoją w miejscu od dekady, to może Natalka Suszczyńska ma rację? Alternatywą będzie antresola, a właściwie wnęka nad sufitem, dziewięciosobowy pokój, miejsce w dwuosobowej szafie ściennej albo namiot rozbity w kawalerce zamieszkanej przez małżeństwo z dzieckiem. Kiedy sprawdza się ceny metra kwadratowego nowego mieszkania, jej pomysły z absurdalnych żartów zmieniają się w gorzką ironię.

Ironię tym bardziej bolesną, że już nie trzeba coś umieć, by być kimś – wystarczy wymyślić siebie i gadać głupstwa do kamery, a filmiki wrzucać na You Tube. I dobrze z tego żyć – czerpiąc profity z reklam i gratisów. Bo przecież niejeden młody człowiek – zdaje się, że sama Natalka Suszczyńska wierzy, iż pisze do rówieśników i młodszych czytelników – o takiej karierze marzy. Być znanym i czerpać z tego profity – to byłoby życie, nawet jeśli gadałoby się do pacynki. Byle kasa się zgadzała.

Z wizją Polski, roztaczaną z reguły przez opozycję, nie zgadza się natomiast owa Polska sportretowana w tytułowym opowiadaniu „Dropie”. Tu wnikliwa analiza politycznej płynności wyborców miesza się z fikcyjnym marzeniem o przeniknięciu do świata elit. Kolejne absurdalne opowiadanie o gadających ptakach, które wyginęły, ale wracają do Polski, by z uwagą udzielać dawnej ojczyźnie światłych rad jako żywo przypomina sytuacje znane z wieców wyborczych. Kiedy na firmamencie polityki pojawia się nowa gwiazda – początkowo uwodzi tłumy, ma moc uzdrowiciela. Kiedy opatrzy się i osłucha, przestaje stanowić atrakcję. I nadchodzi czas, by rewolucja swoje dzieci… No właśnie. A przy okazji wiadomo, że swoją mądrością – pozorną lub prawdziwą – polityk potrafi zauroczyć. Ale kiedy naród zauważy, że za najbardziej uczonym nawet gadaniem nie idą popierające je czyny, miłość łatwo może obrócić w nienawiść. Nawet kiedy sumiennie chodzi na wybory, a nawet referenda.

Natalka Suszcyńska pisząc „Dropie” przewrotnie opowiedziała o pokoleniu prekariatu – żyjącemu fantazją, ułudą, a jednocześnie walczącemu o przeżycie w czasach, kiedy kapitalizm znów nie oznacza nadziei na lepszy byt. A może się mylę? To jedna z trzech książek finalistek tegorocznej edycji nagrody literackiej prezydenta miasta Białegostoku im. Wiesława Kazaneckiego.

Czytaj też: Nagroda im. Kazaneckiego 2019. Kapituła ogłosiła nominacje. Żadna książka nie została wydana w Białymstoku!