Władysław Zin Hajnowskie wspomnienia - pożegnanie przeszłości

Autor Wspomnień, Władysław Zin, jest rodowitym hajnowianinem urodzonym w 1925 r. Całe swoje życie związał nie tylko z miastem, ale i ze swego czasu największym, zakładem pracy w Hajnówce - zwanym popularnie tartakiem.

Władysław Zin przebył w nim drogę od ucznia do stanowisk kierowniczych. Był również instruktorem i egzaminatorem nauki jazdy, członkiem straży pożarnej, uczestniczył w budowie największej w Hajnówce świątyni - Soboru Św. Trójcy. Jak nikt inny zna ludzi i dzieje tego miasta. Jest jednym z nielicznych seniorów Hajnówki tak dobrze znającym i pamiętającym historię swojej miejscowości.

Tematyka Wspomnień, jak pisze we wstępie sam autor, dotyczy “zwykłych wydarzeń życia codziennego w przeszłości naszego miasta i jego mieszkańców" od powstania osady po czasy współczesne. Szczególnie wyeksponowane są czasy, które autor zna z autopsji, czyli koniec okresu międzywojennego, lata II wojny światowej i czasy powojenne.

W tym też zawarty jest cel pracy: przekazanie potomnym własnej wiedzy o przeszłości miasta. We Wspomnieniach opisane są zakłady przemysłowe w Hajnówce, ich lokalizacja, obsada personalna, warunki pracy. Autor omawia początki i funkcjonowanie instytucji publicznych - szkół, policji, służby zdrowia, straży pożarnej itp. Szczegółowo przedstawia topografię ulic, infrastrukturę miejską i rozwój budownictwa mieszkaniowego.

Uwzględnia wydarzenia historyczne mające wpływ na losy mieszkańców i ich codzienne funkcjonowanie, szczególnie w okresie okupacji sowieckiej i hitlerowskiej. Dostarcza informacji na temat życia kulturalnego i religijnego hajnowian z uwzględnieniem wieloetnicznego charakteru regionu. Opisuje sklepy, zakłady usługowe, posesje, charakteryzuje ich właścicieli. Próbuje oddać atmosferę życia codziennego dawnej Hajnówki w rytmie regulowanym syrenami fabrycznymi wyznaczającymi czas pracy. Wspomina modę, stroje i rozrywki, którym oddawali się hajnowianie. Przedstawia postacie osób zaangażowanych w rozwój infrastruktury przemysłowej i miejskiej, a także działaczy w sferze gospodarczej, społecznej i religijnej bez eksponowania czynnika politycznego.

Autor nie jest historykiem i jego praca nie ma charakteru naukowego. W swoich wspomnieniach stara się być obiektywnym świadkiem historii, ale czasem ukazuje osobistą wizję dziejów miasta w uporządkowany sposób. Wspomnienia należy przede wszystkim traktować jako cenny materiał pamiętnikarski z uwagi na dużą wartość poznawczą. Pozwalają one spojrzeć na historię miasta niejako od wewnątrz, z perspektywy zaangażowanego w ten proces człowieka. Tworzy on historię, ale zarazem jest sam przez nią tworzony. Jest to historia osobiście doświadczona, emocjonalnie przeżyta.

Praca może odegrać dużą rolę w popularyzacji dziejów miasta. Szczególnie wśród młodzieży, ponieważ większość rodzin w Hajnówce jest przyjezdna i nie ma przekazu międzypokoleniowego związanego z historią obecnego miejsca zamieszkania.

Wspomnienia mogą być też ciekawe dla starszych, ponieważ pamiętniki cieszą się zwykle sporym zainteresowaniem czytelników. Decydują o tym cechy, które posiadają również Wspomnienia W. Zina - walor bezpośredniego świadectwa, spojrzenie na dzieje z perspektywy pojedynczego, przeciętnego człowieka i prostota narracji historycznej. Praca zawiera wiele interesujących faktów i ciekawostek podnoszących atrakcyjność czytelniczą (np. niedźwiedzie w Puszczy Białowieskiej, pierwsze marki samochodów zarejestrowane w Hajnówce).

Niezależnie od ocen jakości doboru materiału i braku profesjonalnego warsztatu historycznego, pracę należy uznać za wartościową, chociażby z uwagi na walor poznawczy. Do tej pory ukazało się bardzo mało tak rozbudowanych materiałów wspomnieniowych. Jest on nie tylko źródłem historycznym, ale i dokumentem poziomu kultury historycznej społeczeństwa, a zarazem jednym z najważniejszych źródeł jego świadomości historycznej.

Jednocześnie trzeba docenić fakt powstania dzieła przyczyniającego się do poszerzenia wiedzy o przeszłości Hajnówki, co może być zachętą dla innych do naukowego opracowania monografii miasta.