Hajnowska kolej ma już 115 lat

O doprowadzeniu linii kolejowej do Puszczy Białowieskiej myślano już w połowie XIX wieku. W rosyjskim czasopiśmie "Ekonomist" (nr z września 1862 roku) oraz w "Ekonomiczeskich Zapiskach" - cotygodniowym dodatku do czasopisma "Trudy impieratorskogo Wsierossijskogo ekonomiczeskogo obszczestwa" (nr 45 z 1862 roku), szeroko uzasadniano korzyści, jakie przyniosłoby olbrzymiemu kompleksowi leśnemu poprowadzenie przezeń tzw. kolei litewskiej, biegnącej z Pińska do Białegostoku. Ale projektowana wówczas linia ostatecznie ominęła Puszczę.

Jednakże zbudowany w późniejszych latach odcinek kolei łączący Brześć Litewski z Białymstokiem przebiegał niedaleko jej zachodniego krańca; na trasie kolej zahaczała o Bielsk Podlaski.

Dzięki przyjazdowi cara

Do obrzeża Puszczy kolej dotarła dopiero w 1894 roku, dzięki przyjazdowi do Białowieży cara Aleksandra III. Była to odnoga, popularnie nazywana "białowieskim odgałęzieniem" linii Kowel - Brześć n. Bugiem - Bielsk - Starosielce - Grajewo, doprowadzona do Hajnówki z Bielska Podlaskiego, a dokładnie z podbielskich Lewek.

Drogę z Hajnówki do Białowieży car musiał pokonywać jeszcze powozem.
Budowę białowieskiego odgałęzienia, którego celem było połączenie linią kolejową Puszczy Białowieskiej z jedną z najbliższych stacji kolei południowo-zachodnich, umożliwiła ustawa zatwierdzona przez cara w dniu 1 czerwca 1894 roku. Badania terenowe pod przyszłą budowę przeprowadzono już w maju. Do robót przystąpiono 7 czerwca 1894 roku. Na wykonanie prac wystarczyło zaledwie 58 dni roboczych. W dniu 19 sierpnia 1894 roku po linii Bielsk Podlaski - Hajnówka przejechał już imperatorski pociąg. W okresie od 19 sierpnia do 3 września odbywała się na niej regularna komunikacja pasażerska dla członków imperatorskiego dworu, goszczących w tym czasie w pałacu w Białowieży. W dniu 3 września 1894 roku car Aleksander III z całą swą rodziną odbył podróż powrotną z Hajnówki . Po 3 września regularne kursowanie pociągów na tej linii trwało jeszcze parę dni, w związku z powrotami osób należących do dworu carskiego oraz oddziałów wojskowych. Następnie linia została zamknięta.

Linia powszechnie dostępna - dopiero po roku

W dniu 1 grudnia 1894 roku komisja pod przewodnictwem inspektora Mikołaja Ditmara przeprowadziła lustrację białowieskiego odgałęzienia. Miała ona również podjąć decyzję o przekazaniu linii do normalnej eksploatacji, chociaż - zgodnie z postanowieniem Zarządu Kolei Południowo-Zachodnich z dnia 3 czerwca 1894 roku - otwarcie linii miało nastąpić już 1 września 1894 roku. Z przyczyn niezależnych od komisji przekazanie linii nastąpiło dopiero 1 czerwca 1895 roku. Wpływ na to miała przedłużająca się korespondencja w sprawie przekazania linii dla skarbu państwa. Nałożyły się na to przeprowadzane w tym samym czasie formalności z przekazaniem do skarbu całej sieci kolei południowo-zachodniej.

Białowieskie odgałęzienie, jak się później okazało, zbudowane zostało bez zatwierdzonych przez ministerstwo projektów dróg komunikacji oraz kosztorysów. Nie było bowiem na to czasu. Po zakończeniu prac i faktycznym uruchomieniu komunikacji, przedstawianie do zatwierdzenia przez ministerstwo wyceny robót było już bezcelowe. Rozpoczęcie komunikacji odbyło się bez obecności jakichkolwiek komisji.

Koszt budowy białowieskiego odgałęzienia wyniósł dokładnie 711 770 rubli i 68 kopiejek.

Urocza stacyjka

Budynek stacji kolejowej w Hajnówce zbudowano z okrągłych bierwion sosnowych. Narożne zwieńczenia ścian posiadały tzw. jaskółczy ogon. Obramowania okien ozdobiono rzeźbionymi ścieżynami pomalowanymi na niebiesko. Budynek ów ulokowano od strony dzisiejszej ulicy Warszawskiej. W późniejszym czasie stacyjka ta była siedzibą warty głównej garnizonu wojskowego.

Prace przy przedłużeniu kolei do Białowieży rozpoczęły się w maju 1897 roku, w związku z przyjazdem do Puszczy nowego władcy Rosji - cara Mikołaja II. Ale to już odrębna historia.