Gdy w starości bolą kości

Dolegliwości związane z narządem ruchu, spowodowane są najczęściej zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa, stawów biodrowych i kolanowych. Dlaczego są tak szczególnie dokuczliwe? Bo wpływają na ograniczenie możliwości poruszania się, wykonywania różnych czynności i funkcji. A więc w znacznym stopniu pogarszają sprawność, zmuszając do korzystania z pomocy innych osób.

To dwie główne przyczyny pogłębiającego się z wiekiem upośledzenia narządu ruchu. Procesy starzenia się zachodzą w całym organizmie, a więc i w kościach, stawach, mięśniach, dzięki którym możemy się poruszać. Nakładają się na to różne schorzenia układu ruchu. Najczęstszą plagą starszego wieku jest choroba zwyrodnieniowa stawów - potocznie nazywana reumatyzmem - dotycząca najczęściej stawów najbardziej obciążonych, tj. kręgosłupa, stawów biodrowych i kolanowych. Spustoszenie czyni też osteoporoza, określana "cichym złodziejem", która powoli, w ciągu wielu lat okrada kości bezboleśnie z tkanki. Stają się słabe i kruche, łamią się przy lada ucisku, uderzeniu, stąpnięciu. Często np. u osób starszych dochodzi do złamania szyjki kości udowej i wtedy zaczyna się dramat. Unieruchomienie, przykucie do łóżka, nasilenie się innych chorób przewlekłych i pojawienie się powikłań (odleżyny, zapalenie płuc, inne infekcje) może doprowadzić do zgonu.
Wiele chorób dotyczących narządu ruchu może mieć podłoże zapalne lub immunologiczne. Należą do nich np. reumatoidalne zapalenie stawów, polimialgia reumatyczna, dna moczanowa. "Bólem w kościach" mogą też objawiać się niektóre choroby nowotworowe.

Pytania do specjalisty

l Starsze osoby częściej skarżą się na różne dolegliwości jesienią i zimą, przy zmianach pogody. Dlaczego?
- Wahania temperatury, wilgotności, wszelkie zmiany - nie tylko pogody - zmniejszają i tak upośledzoną w starości możliwość adaptacji. Jesienią i zimą jesteśmy mniej aktywni, szczególnie ludzie starsi mniej się ruszają, rzadziej wychodzą z domu. Uruchamia się mechanizm "błędnego koła": mniej ruchu - większe bóle, a większe bóle to mniej ruchu. Inna przyczyna, to częstsze w okresie jesienno-zimowym infekcje wirusowe, przeziębienia. Człowiek starszy mocniej też reaguje na zmiany zachodzące w przyrodzie. A jesień to okres skracającego się dnia, częstych zmian pogody i dużej ilości opadów. Zmęczenie, stres, skłonności do depresji, to wszystko dodatkowo nasila ból i napięcie mięśni. Często chorzy sięgają po środki przeciwbólowe i to w sposób niekontrolowany, kierując się przy wyborze np. reklamą telewizyjną lub radą sąsiadki. Nie zawsze przynosi to oczekiwany skutek, a czasem może być przyczyną powikłań ze strony układu pokarmowego, krążenia lub oddechowego. Może to dodatkowo nasilać dyskomfort fizyczny i psychiczny.
l W najbliższy wtorek na dyżurze przy redakcyjnym telefonie będzie pani odpowiadać na pytania czytelników. Przede wszystkim tych w starszym wieku i ich opiekunów.
- Czytelnicy będą mogli pytać w sprawach dotyczących dolegliwości bólowych, możliwości rehabilitacji w białostockich placówkach opieki zdrowotnej. Będę odpowiadać jakie są możliwości pomocy, gdzie zasięgnąć porady, z jakim lekarzem się skontaktować itp.

Stawy zużywają się wraz z wiekiem niezależnie od masy ciała. Częściej na zwyrodnienia cierpią jednak osoby otyłe, kobiety niż mężczyźni, w grę wchodzą też skłonności genetyczne. Ale są też czynniki ryzyka wynikające z naszego postępowania i trybu życia. Takie, które możemy eliminować i spowolnić rozwój choroby. Sami sobie na nią zarabiamy od młodości. Nieleczone wady postawy, ciężkie tornistry, za mało ruchu (auto, winda, telewizor, komputer - to wynalazki, które temu sprzyjają). Niedobre dla stawów są skrajne sytuacje. Z jednej strony osłabienie mięśni, brak obciążenia i ruchu stawów, a więc zasiedziały tryb życia. A z drugiej - nadmierny wysiłek, przeciążenie i urazy stawów. Chorobie sprzyja też niewłaściwe odżywianie, zwłaszcza niedobór witamin D, C i E, wapnia, selenu.

W podeszłym wieku, gdy choroba jest już zaawansowana, zmiana nawyków czy trybu życia niewiele może zmienić. - Najważniejsze, to najpierw chorobę zdiagnozować - mówi dr Jolanta Wilmańska z Zakładu Gerontologii Klinicznej i Społecznej AMB - Nie zawsze bóle zgłaszane przez chorych spowodowane są tylko zmianami zwyrodnieniowymi. Mogą mieć czasem inne poważniejsze przyczyny, które musimy wykluczyć. Każdy pacjent oczekuje leczenia, które spowoduje poprawę, zmniejszy dolegliwości bólowe a zwiększy sprawność ruchową. Nie jest to proste, ale są metody leczenia, które mogą przynieść ulgę cierpiącym. Mam tu na myśli zarówno leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, jak przede wszystkim szeroko rozumiane postępowanie rehabilitacyjne. Leczenie ruchem, od ćwiczeń najprostszych (możliwych do wykonania w domu, na spacerze) do bardziej złożonych form kinezyterapii, to najskuteczniejsza metoda leczenia i zapobiegania narastaniu zmian zwyrodnieniowych. Systematyczna aktywność fizyczna może u pacjentów w starszym wieku poprawić zdrowie fizyczne i psychiczne. Dostępne są też inne rodzaje zabiegów rehabilitacyjnych: fizjoterapeutyczne, leczenie ciepłem, masaże, akupunktura. Rehabilitacja zmniejsza dolegliwości i zapobiega narastaniu niesprawności. Niestety, to bardzo zaniedbany dział naszego lecznictwa, szczególnie w odniesieniu do potrzeb ludzi starych.