Wybrane fragmenty ze wspomnień z II wojny światowej

Justyna Orłowska, Białystok

"… Nocowaliśmy jak zwykle w stodole. Było nas około stu osób - sami mężczyźni w wieku 17-27 lat. Mróz był siarczysty. A ja w samej koszuli, w dodatku porwanej, spodniach - wytartych ze starości i szmacianych butach. Nie czułem nóg, a kiszki grały mi marsza. Nie mogłem spać - czekałem, aż nastanie ranek. O godzinie czwartej rano niemieccy oficerowie przyszli po nas. Wypędzili nas na dwór i bez śniadania pogonili w nieznanym mi kierunku."

Eugenia Łapińska Łapy

"Jako dziecko bardzo przeżyłam w 1944r. pożar naszej wsi. Niemcy spalili całą wieś. Nasz dom był murowany z cegły i szczęśliwie ocalał.
Po wojnie w 1945r. tatuś mój wyjechał na Ziemie Odzyskane. Ja z mamą pojechałam tam również(…)."

Eugeniusz Szczedruk Białystok

"Rano nadeszła wiadomość, że to właśnie w dniu dzisiejszym nastąpi natarcie niemieckie. Całą rodziną udaliśmy się do wcześniej przygotowanego schronu, który mieścił się w wykopie po byłej żwirowni.(…)Wymiana ognia nie trwała długo po jakimś czasie nastąpiła cisza.
Przespałem się i rano udałem się do ciotki. Wszedłem do poczekalni dworca, nie ma żywego ducha, głupie uczucie(…). Wtedy przychodzi mi taka myśl, że wezmę trochę papieru, dla ciotki, bo gazety te są bezużyteczne. (…) W okolicy mostu na Białce jeden z żołnierzy podszedł do mnie,(…)wówczas on wyciągnął jedna gazetę z pod mojej ręki, (…)wyjął 10 fenigów, (…) włożył mi je do kieszeni, (…)wtedy stanął przede mną on. Wziął do ręki jedną z gazet, (…)i z ogromna furią wyrwał(…) z pod mojej ręki odrzucając je na pobocze szosy, z jednoczesnym obrotem wymierzając mi potężnego kopniaka(…)."

Zinaida Litwin Białystok

"Miałam 5 lat, gdy wybuchła wojna. Niewiele pamiętam. A może zbyt dużo.(…) Podczas wojny mieszkałam z rodzicami na wsi. Otóż w tej właśnie wsi mieszkała pewna kobieta. Pewnego dnia do wioski wkroczyli Niemcy. Wówczas owa kobieta postanowiła zemścić się na wszystkich. Po kolei kierowała żołnierzy do kolejnych domów mówiąc, że tam ukrywają się partyzanci. (…) Gdy żołnierze odkryli tą smutna prawdę i zorientowali się, że biorą udział w zwykłym spisku i zemście, rozstrzelali kobietę, a mieszkańcy zakopali ją pod pobliskim drzewem.(…) ci dobrzy to nie zawsze nasi rodacy, a ci źli to nie zawsze ci zza "rzeki"…"

Wiktor Mosiej Białystok

"1 września 1939r. o godz. 4.34 zostaje wcielony do wojska 10 Pułku Ułanów Litewskich, który to stacjonował w Białymstoku do 24.08.1939r.(…). Na święto pułku po apelowej zbiórce odbywała się msza polowa, po czym dekoracje, odznaczenia i defilada(…)."

Henryk Rejmaniak Białystok

"Od 1937r. rodzina nasza mieszkała w Gdyni. 1 września 1939r. rozpoczął się koszmar wojenny. Słychać było odgłosy walk na Westerplatte. Zaczęły się bombardowania portu i miasta Gdyni. W tym dniu miałem 4 lata. Ojciec wyjechał, mama pozostała sama z trójką małych dzieci(…). Pewnego dnia mama została zatrzymana przez patrol niemiecki. Odebrano jej wszystkie dokumenty i nakazano opuścić mieszkanie i udać się na dworzec, skąd miała być przewieziona w głąb Polski w nieznanym kierunku(…)"

Kazimierz Wołyniec Sokółka

"Zbliżał się pierwszy dzień września 1939 roku. Od tygodnia panowały już w naszej wsi smutek i dziwne przygnębienie.. Wójtem w gminie Kuźnica był wówczas mój tata. Nadszedł 1 września Był wtedy piekny i słoneczny dzień (…)."