Ratowali Żydów (wideo)

Tacy jak Czesław Dworzańczyk pokazali swą ludzką twarz światu, który wtedy stracił wszelkie zasady - mówiła Haya Judich z Izraela w imieniu rodziny Suraskich.

O dwóch takich, co szewcami byli

Czesław Dworzańczyk i Samuel (Szmul) Suraski przed wojną razem chodzili w Knyszynie do szkoły. Później mieszkali przy jednej ulicy i obaj byli szewcami.
W listopadzie 1942 roku większość knyszyńskich Żydów trafiła do obozu zagłady w Treblince. Samuelowi udało się uciec z transportu. Schronił się u swojego kolegi i sąsiada, Czesława Dworzańczyka.

Mieszkał u niego przez półtora roku. Z kryjówki mógł wychodzić tylko w nocy. Jedzenie i wszystkie niezbędne do przetrwania rzeczy przynosił mu Dworzańczyk.
Wczoraj Czesław Dworzańczyk pośmiertnie został odznaczony medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. W jego imieniu medal odebrał syn, Henryk.

- Mój ojciec pomógł kilku Żydom. Ilu ich było dokładnie, wie tylko on - mówił Henryk Dworzańczyk.

- To, co robili Państwa ojcowie i dziadkowie, to było coś wspaniałego - mówił do rodzin bohaterskich Polaków Yahel Vilan, wiceambasador Izraela w Polsce. - To było światełko w tunelu, które pokazywało jak się zachować.

Po wojnie Samuel wyjechał do Izraela. Ale obie rodziny przyjaźnią się do dziś.
- Do dziś pamiętamy smak pomarańczy, przysyłanych nam przez Samuela - mówił Henryk Dworzańczyk. - W ubiegłym roku w Knyszynie była wnuczka Samuela, Hadar. Spotkała się z wnukim Czesława, Tomkiem. Może ta przyjaźń będzie trwała dalej?

Ślub po wojnie

Pośmiertnie medal przyznano też Czesławowi Żalkowi. W czasie wojny mieszkał w Łomży i prowadził niewielki sklep. Gdy mieszkańcy tamtejszego żydowskiego getta załadowani zostali do wagonów, jadących do Oświęcimia, zorganizował ucieczkę a potem dał schronienie Lei Marii Lasko i jej 9-cio letniej córce Sabinie (Sarze).

Po kilku tygodniach obie kobiety przeniosły się do wsi Kołaki Kościelne. Ale gdy tu zrobiło się zbyt niebezpiecznie, Maria wróciła do domu Żalka w Łomży. Ukrywał ją do końca okupacji, a po wojnie się pobrali.