Pierwszy szpital parafialny istniał w 1617 r.

Na początku XVII w. Piotr Wiesiołowski (młodszy) podjął się kilku ważnych inicjatyw budowlanych i fundacyjnych, do których zachętą mogło być uzyskanie dzierżawy sąsiednich starostw - wasilkowskiego i tykocińskiego. Do tej pory Wiesiołowski mieszkał głównie na północy, gdzie z rezydencji w Starej Kamiennej administrował puszczami nowodworską i perstuńską. Białystok zdawał się do tego czasu pozostawać na uboczu zainteresowań Piotra Wiesiołowskiego.

Dopiero na początku XVII w. sfinansował budowę nowej, murowanej rezydencji w stylu renesansowym (rozbudowanej później przez Branickich), a w 1617 r. rozpoczął budowę murowanego kościoła parafialnego.

Innym przejawem jego działalności wokół porządkowania i rozwoju dóbr białostockich była fundacja szpitala (czy raczej przytułku, z j. łac. xenodochium). Chociaż stosowny dokument uposażeniowy i organizacyjny nie zachował się, o istnieniu przytułku dowiadujemy się z wizytacji białostockiego kościoła przeprowadzonej w 1633 r. Niejako na marginesie opisu świątyni i zabudowy plebańskiej wizytator zanotował ważne informacje dotyczące przytułku i jego lokalizacji. Notabene, jest to najstarszy opis rozplanowania przestrzennego terenu wokół kościoła, czyli dzisiejszego Rynku Kościuszki. „Tamże od strony wjazdu z Choroszczy do Białegostoku - pisze wizytator - na lewą rękę znajduje się dom kryty dachówką, mający trzy wygodne pokoje. Tenże dom zamieszkuje bakałarz, organista i kantor, gdzie także uczy się chłopców.

Po drugiej stronie naprzeciw tego domu znajduje się przytułek, w którym przebywa ośmiu biednych, będących pod opieką wielmożnego pana Marszałka (tzn. Krzysztofa Wiesiołowskiego). Do tego przytułku przylega kościół pw. Wniebowzięcia NMP niepoświęcony, który dawniej stał w miejscu murowanego”.

Opis ten jest bardzo klarowny i nie powinien budzić wątpliwości. W 1633 r. biegnąca przed kościołem droga z Choroszczy rozdzielała dwa budynki stojące przy świątyni. Pierwszy to tzw. organistówka, która istniała jeszcze w latach 20. XX w. między gmachem późniejszego szpitala (czyli kina „Ton”) a tzw. cekhauzem (czyli dzisiejszą siedzibą Archiwum Państwowego) i została rozebrana jeszcze przed II wojną światową. Natomiast drugi, stojący w miejscu dziś zajmowanym przez klasztor Sióstr Miłosierdzia, to właśnie omawiany przytułek. Chociaż o samym budynku przytułku wizytator milczy, dodaje do opisu pewien szczegół, bodajże najważniejszy - do szpitala przylega (może przynależy) niekonsekrowany kościół pw. Wniebowzięcia NMP, który stał uprzednio w miejscu zbudowanej w latach 1617-1626 świątyni parafialnej!

Z wizytacji wynika, że rozpoczynając fundację murowanej świątyni Piotr Wiesiołowski (młodszy) postanowił przenieść budynek starszego kościoła i wykorzystać jako kaplicę przy zorganizowanym przez siebie szpitalu. Tak więc omawiany szpital musiał powstać w samym 1617 r., a nawet przed tą datą. Na tej podstawie możemy stwierdzić, że najstarszy białostocki szpital mógł funkcjonować już przed 1617 r. z fundacji Piotra Wiesiołowskiego (młodszego), a na potrzeby przebywających w nim biednych obok budynku szpitalnego fundator ustawił drewniany kościół parafialny, pochodzący jeszcze najpewniej sprzed 1553 r. (gdy pierwszy raz wzmiankowano w Białymstoku istnienie parafii). Stał się on niepotrzebny, gdy rozpoczęto budowę nowego kościoła, tym razem z wypalanej cegły, który przetrwał do dziś.

Jak długo obok szpitala funkcjonowała kaplica, tego nie udało się w żaden sposób stwierdzić. Na pewno istniała na tyle długo, aby zapomniano o okolicznościach jej powstania i pojawiła się legenda, że stała ona w tym miejscu od czasu fundacji w XVI w. (powtarzana w wizytacjach z XVIII w., ale także we współczesnej literaturze poświęconej historii Białegostoku). Szpital i kaplica istniały na pewno w 1661 r., gdy król Jan Kazimierz potwierdzał wszystkie przywileje parafii oraz należące do niej grunty. W opisie granic jednego z nich wspomniano o szpitalu i kaplicy.

Do opisu wizytacyjnego białostockiej świątyni z 1679 r. dołączono spisany innym charakterem pisma „spis kościelnych rzeczy”, który zaczyna się od słów „Kościół drewniany tarcicami obity ale niewszędzie”. Czyżby więc był to opis wyposażenia kaplicy przyszpitalnej? Świątynia miała zakrystię wyposażoną w podstawowe paramenta. Wewnątrz znajdujemy trzy ołtarze: wielki Wniebowstąpienia Pańskiego i dwa boczne z obrazami Męki Pańskiej i Najświętszej Maryi Panny oraz tzw. belkę tęczową z rzeźbionym krucyfiksem.

Najprawdopodobniej staraniem Stefana Mikołaja Branickiego, już po utworzeniu miasta Białystok w 1691 r., stary szpital został zastąpiony nowym budynkiem murowanym i być może wówczas zlikwidowano ostatecznie drewnianą kaplicę. Szpital z tego czasu stał jeszcze w 1766 r., ale określano go już jako stary - od trzech lat istniał nowy, zbudowany w latach 1762-1763 przez Jana Klemensa Branickiego.