Jan Paweł II i jego wizyty w Warszawie oraz słynne słowa: "Niech zstąpi Duch Twój"

Papieskie pielgrzymki wykraczały poza wymiar czysto religijny i miały dalekosiężne skutki polityczne i społeczne. Najczęściej odwiedzanym przez papieża miejscem w Warszawie była katedra św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście. Jan Paweł II modlił się w niej za każdym razem, gdy tylko na trasie pielgrzymek znajdowała się stolica Polski.

2 czerwca 1979 r. rozpoczęła się pierwsza z oficjalnych pielgrzymek Jana Pawła II do Ojczyzny. Oficjalnym hasłem podróży apostolskiej były pierwsze słowa hymnu ku czci św. Stanisława ze Szczepanowa - „Gaude Mater Polonia” („Raduj się, Matko Polsko”). Papież odwiedził wtedy kolejno Warszawę, Gniezno, Częstochowę, Kraków, Kalwarię Zebrzydowską, Wadowice, Oświęcim, Nowy Targ i ponownie Kraków.

Samolot wylądował na Okęciu o godz. 10. Po chwili papież zszedł po schodkach, ukląkł i ucałował ziemię ojczystą. Na całej trasie od lotniska do centrum papieża witały nieprzebrane tłumy wiernych, udekorowane domy i balkony. Następnie miały miejsce wizyta w katedrze i w Belwederze u ówczesnego szefa partii - Edwarda Gierka. Tego samego dnia po południu, pośród wiwatującego tłumu, papież przybył odkrytym samochodem na pl. Zwycięstwa.

To tam padły słynne później słowa: „Wołam, ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja, Jan Paweł II, papież. Wołam z całej głębi tego Tysiąclecia, wołam w przeddzień Święta Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!”. Ostatnie dwa zdania tego wezwania stały się jednym z pierwszych haseł powstałej rok później Solidarności.

Papież opuścił Warszawę 3 czerwca i udał się do Gniezna.

Podczas drugiej pielgrzymki (trwała od 16 do 23 czerwca 1983 r.) papieski samolot wylądował na Okęciu o godz. 17. Głowę Kościoła witał przewodniczący Rady Państwa - prof. Henryk Jabłoński. Tym razem Jan Paweł II spędził w Warszawie trzy dni, realizując bardzo napięty harmonogram. O ile 16 czerwca głównym punktem była msza św. w katedrze św. Jana Chrzciciela, to następnego dnia papież odbył spotkanie z Wojciechem Jaruzelskim i władzami PRL w Belwederze; modlił się przy urnie z sercem Jana III Sobieskiego w Kaplicy Królewskiej w kościele oo. kapucynów pw. Przemienienia Pańskiego; a o godz. 17 odprawił mszę św. na Stadionie Dziesięciolecia.

Podczas homilii cytował wtedy fragmenty listu pasterskiego Episkopatu Polski z 29 sierpnia 1982 r.: „Naród polski potrzebuje prawdziwej odnowy moralnej i społecznej, aby mógł odnaleźć na nowo wiarę w siebie, w swoją przyszłość, zaufanie we własne siły, obudzić energie moralne i ofiarność społeczną”.

Następnego dnia papież oddał hołd pomordowanym na Pawiaku i ofiarom holocaustu przed pomnikiem Bohaterów Getta, a następnie odprawił mszę św. na błoniach klasztoru oo. franciszkanów w Niepokalanowie. O godz. 16.30 witany był już w kolejnym punkcie pielgrzymki - w Częstochowie.

Cztery lata później, 8 czerwca 1987 r. rozpoczęła się trzecia papieska pielgrzymka Jana Pawła II do Polski Ludowej. Oficjalnym powodem przyjazdu papieża miał być udział w II Kongresie Eucharystycznym w Warszawie oraz beatyfikacja Karoliny Kózkówny i bpa Michała Kozala. Pielgrzymka przebiegała pod hasłem „Do końca ich umiłował”, a do 14 czerwca papież odwiedził, prócz Warszawy, Lublin, Tarnów, Kraków, Szczecin, Gdynię, Gdańsk, Częstochowę i Łódź. Warszawski etap pielgrzymki trwał tylko jeden dzień.

W 1987 r. ekipa gen. Jaruzelskiego przyjęła zapowiadany przyjazd papieża z nadziejami, a jednocześnie obawami. Spodziewano się bowiem, że obecność Ojca Świętego może załagodzić napięcia między władzą a społeczeństwem oraz poprawić obraz rządu PRL-u. Jednocześnie niebezpodstawnie obawiano się demonstracji antyrządowych i wystąpień opozycji. Papież miał po raz pierwszy odwiedzić Trójmiasto - kolebkę Solidarności, a w stolicy pomodlić się przy grobie zamordowanego w 1984 r. ks. Jerzego Popiełuszki.

Z punktu widzenia politycznego najważniejsze podczas trzeciej pielgrzymki było spotkanie papieża z establishmentem PRL-u 8 czerwca na Zamku Królewskim. Spotkanie z przedstawicielami władz. Najpierw przemówił przewodniczący Rady Państwa gen. Wojciech Jaruzelski, po nim Jan Paweł II: „Jeśli chcecie zachować pokój, pamiętajcie o człowieku. Pamiętajcie o jego prawach, które są niezbywalne, bo wynikają z samego człowieczeństwa każdej ludzkiej osoby”.

Czwartą pielgrzymkę do Polski (od 1 do 9 czerwca 1991 r.) Jan Paweł II odbywał w czasie transformacji ustrojowej. Przebiegała pod hasłem „Bogu dziękujcie, ducha nie gaście”. Warszawa stanowiła ostatni jej etap, po m.in. Koszalinie, Rzeszowie, Przemyślu, Kielcach i Płocku. Słowa papieskich homilii były przyjmowane w niektórych kręgach z rezerwą lub niechęcią. Zdawał sobie z tego sprawę Jan Paweł II, który w wydanym kilka lat później tomie „Przekroczyć próg nadziei” napisał: „Kiedy wybrałem jako temat homilii dekalog oraz przykazanie miłości, wszyscy polscy zwolennicy programu oświeceniowego poczytali mi to za złe. Papież, który stara się przekonywać świat o ludzkim grzechu, staje się dla tej mentalności »persona non grata«”.

8 czerwca w Teatrze Wielkim papież spotkał się z ludźmi kultury i nauki. W przemówieniu mówił m.in.: „Modlę się o to do Boga, który jest dawcą talentów. Modlę się, aby wszyscy ludzie wielorakich talentów na ziemi polskiej znajdowali warunki do twórczej pracy. Aby mogli nas obdarzać prawdziwym pięknem”.

W Warszawie papież odprawił też specjalną mszę św. Po latach bp Romuald Kamiński opowiadał o kulisach wyboru jej miejsca - Ogrodu Łazienkowskiego. „Ołtarz był tak mocno wciśnięty w to zbocze, które było przecież piękne, zazielenione, rozkwitnięte krzewy, drzewa. No i czego, oczywiście nie było widać, ale było słychać - ten niezwykły śpiew ptaków. I Ojciec Święty jakby był w centrum, to wszystko się działo w bezpośredniej bliskości jego”.

Ojciec Święty powrócił do Polski jeszcze tego samego lata. W dn. 13-16 sierpnia 1991 r. odwiedził Kraków, Wadowice i Częstochowę, w której wziął udział w VI Światowych Dniach Młodzieży. Do Warszawy nie przyjechał. Podobnie jak w 1995 r., gdy 22 maja przebywał na terenie Polski tylko kilkanaście godzin, odwiedzając Skoczów, Bielsko-Białą i Żywiec.

Do Warszawy papież przyjechał dopiero podczas najdłuższej ze swych polskich pielgrzymek, trwającej od 5 do 17 czerwca 1999 r. Przebiegała ona pod hasłem „Bóg jest miłością”, a Jan Paweł II odwiedził wówczas 23 miejscowości, od Gdańska po Częstochowę.

Do najważniejszych politycznych akcentów pielgrzymki należało spotkanie Ojca Świętego z parlamentarzystami w Sejmie - pierwsze w historii papiestwa. Papież przestrzegał wówczas przed nadużywaniem władzy i korupcją, która „jest zagrożeniem dla demokracji”. Po dwóch dekadach powtórzył także słowa o „odnowie oblicza ziemi”. Tym razem dodał: „Jakże dziś nie dziękować Bogu w Trójcy jedynemu za to wszystko, co na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat odczytujemy jako Jego odpowiedź na tamto wołanie”.

Z kolei 10 czerwca, w Pałacu Prezydenckim, Ojciec Święty rozmawiał w cztery oczy z Aleksandrem Kwaśniewskim. Papież otrzymał od prezydenta RP statuę z brązu dłuta Zofii Wolskiej. W zamian przekazał państwu Kwaśniewskim Madonnę z brązu autorstwa Maufriniego. Po spotkaniu papież kilka minut modlił się w kaplicy w obecności rodziny prezydenta.

Ta podróż papieska zaowocowała ponadto licznymi wyniesieniami na ołtarze. Ojciec Święty dokonał w Warszawie beatyfikacji Edmunda Bojanowskiego (założyciela Zgromadzenia Sióstr Bogarodzicy Dziewicy) i Reginy Protmann (założycielki zakonu Sióstr św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy) oraz 108 męczenników z czasów II wojny światowej.

Dokumentując warszawskie ślady w pielgrzymowaniu Jana Pawła II, można stwierdzić, że kilka miejsc pojawia się regularnie. Prócz katedry św. Jana należy do nich także pl. Piłsudskiego (dawniej Zwycięstwa). To na nim Jan Paweł II odprawił pierwszą mszę św. na ojczystej ziemi w 1979 r. A także w 1999 r., kiedy poświęcił tam kamień węgielny pod budowę Świątyni Opatrzności.

Ojciec Święty kojarzy nam się również z kościołem akademickim św. Anny, Domem Arcybiskupów Warszawskich oraz Nuncjaturą Apostolską przy al. Szucha. Papież kilkukrotnie bywał w Zamku Królewskim, Belwederze, a także w domu Sióstr Urszulanek na Powiślu. Odwiedził Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski, poświęcił budynek Biblioteki Uniwersyteckiej.

Papież odcisnął piętno również w miejscach, które mniej się z nim kojarzą. Wystarczy tu wspomnieć nieistniejący Stadion Dziesięciolecia albo pl. Defilad przed Pałacem Kultury i Nauki. Podczas mszy św. wierni modlili się w parku Agrykola oraz w kościele Wszystkich Świętych przy pl. Grzybowskim. Wielu warszawiaków nie pamięta, że Jan Paweł II odprawił mszę również w praskiej bazylice Najświętszego Serca Jezusa przy ul. Kawęczyńskiej.

Podczas pielgrzymek Ojciec Święty odwiedził sanktuarium Matki Bożej Łaskawej oo. Jezuitów, bazylikę Świętego Krzyża przy Karkowskim Przedmieściu, poświęcił kościół środowisk twórczych przy pl. Teatralnym. Modlił się zarówno w cerkwi greckokatolickiej przy ul. Miodowej, jak i podczas nabożeństwa ekumenicznego w luterańskim kościele Świętej Trójcy.