Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

15 lat podlaskiej gospodarki z perspektywy Podlaskiej Złotej Setki Przedsiębiorstw. Komentarz dr. Anatoliusza Kopczuka

Anatoliusz Kopczuk
Jakie firmy utrzymywały się na topie przez te lata? Czy czołówka podlaskiej gospodarki zlokalizowana jest w Białymstoku? Co się stało z dawnymi liderami? Jak przez 15 lat kształtowały się przychody stu największych firm? M.in. o tym w swojej analizie mówi dr Anatoliusz Kopczuk, prorektor Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, członek kapituły Podlaskiej Złotej Setki Przedsiębiorstw od pierwszej edycji rankingu.

15 lat rankingu - zmiany pejzażu gospodarczego województwa

Początki rankingu

Jubileusz rankingu „Złota 100” to okazja do refleksji nad jego historią, ale także nad zmianami w pejzażu gospodarczym województwa. Początki rankingu wiązały się z dużymi problemami z pozyskiwaniem informacji o przedsiębiorstwach. Korzystanie z informacji z Krajowego Rejestru Sądowego wymagało dużego nakładu pracy związanego z fizycznym do nich dotarciem i ich przepisaniem oddzielnie dla każdego przedsiębiorstwa. Dodatkową barierą były luki w tych informacjach, wynikające z dużej skali nieterminowości w dostarczaniu sprawozdań finansowych do KRS przez zobowiązane do tego przedsiębiorstwa. Wyrazy uznania należą się więc redakcji Kuriera Porannego, w tym zwłaszcza red. Wojciechowi Jarmołowiczowi, za podjęcie się tego zadania.

Z tych ograniczeń informacyjnych wynikała konieczność bezpośredniego zwracania się do przedsiębiorstw o przekazanie informacji, na podstawie których sporządzany był ranking. Nie wszystkie przedsiębiorstwa to akceptowały, a niektóre wręcz zmierzały do blokowania ujawniania jakichkolwiek informacji na swój temat. Ostatecznie – ranking odzwierciedlał potencjał gospodarczy województwa, ale w zakresie, w jakim możliwe było pozyskanie odpowiednich informacji. Przeglądając kolejne rankingi dostrzegamy więc przypadki przedsiębiorstw, które mimo znacznej skali działalności, zwłaszcza w pierwszych z nich, w ogóle się nie pojawiały, albo występowały „w kratkę”, tylko w niektórych latach.

Jakościową zmianę w tym zakresie przyniosło skorzystanie z usług wywiadowni gospodarczej InfoVeriti, a w ostatnich latach – Bisnode, przy wsparciu PWC. To spowodowało, że liczba przedsiębiorstw, których dane finansowe są podstawą budowania rankingu znacząco się zwiększyła. Oczywiście przekłada się to na ostateczny kształt listy rankingowej poprzez odkrywania przedsiębiorstw, które powinny się na niej znaleźć. Dotyczy to jednak raczej mniejszych przedsiębiorstw i dolnej części tabeli, gdyż właśnie one najłatwiej mogły wcześniej pozostać niezauważone i przez to pominięte w rankingu przez zorientowanych w życiu gospodarczym regionu organizatorów i kapitułę rankingu.

Te zmiany w dostępie do informacji i sposobach ich pozyskiwania wpływały na kształt listy rankingowej. W pierwszych latach koncentrowano uwagę – poza przychodami ze sprzedaży – na zatrudnieniu, zysku, eksporcie i inwestycjach. Skorzystanie z usług wywiadowni gospodarczej i bazy KRS skierowało uwagę przede wszystkim na dane występujące w sprawozdaniach finansowych i możliwe do wyliczenia na ich podstawie wskaźniki finansowe. To metodologiczne „dorastanie” rankingu prowadzi do zobiektywizowania ocen, ale jednocześnie utrudnia porównywanie kolejnych jego list – zwłaszcza w dłuższym okresie. Praktycznie jedynym kryterium, które było stosowane w całym 15-leciu, jest wielkość przychodów ze sprzedaży i przede wszystkim na nim może być oparta jubileuszowa refleksja.

Uczestnicy rankingu

Dokładna analiza przedsiębiorstw notowanych w rankingu w okresie 15 lat jest utrudniona przez zachodzące w nich zmiany organizacyjne, zmiany przedmiotu działania, fuzje, zmiany form prawnych, zmiany nazw itp. Zestawiając wszystkie dotychczasowe listy rankingu odkrywamy ponadto dużą rotację przedsiębiorstw, powiększającą ogólną ich liczbę. W okresie 15 lat na listach rankingu „Złotej 100” swoja obecność zaznaczyło 204 przedsiębiorstw, z których tylko połowa (102) była 5 i więcej razy, a druga połowa – 1-4 razy.

Tylko 10 przedsiębiorstw znalazło się na listach wszystkich 15 rankingów i są to:
* SM Mlekpol
* Mlekovita
* Barter Sp. z o.o.
* SOT Przemysłu Mleczarskiego
* Pronar Sp. z o.o.
* PSS Społem w Białymstoku
* Pepees S.A.
* Unibep S.A.
* Malow Sp. z o.o.
* Nibe-Biawar Sp. z o.o.

O jedną obecność mniej miały przedsiębiorstwa: ZETO S.A., Wiór Kostro Romaniuk Sp.j., Benmar Sp. z o.o., Promotech Sp. z o.o., Sieńko i Syn Sp. z o.o., a dwa razy nieobecne były: OSM w Piątnicy, Contractus Sp. z o.o., Rosti (Polska) Sp. z o.o., AL BA Podlaskie Centrum Mięsne Żuraw Gryko Sp.j., PPHU Kombinat Budowlany Sp. z o.o.. Oznacza to, że pozostałe ponad 90% przedsiębiorstw nie znalazło się na liście Złotej 100 więcej, niż 3 razy.

Ta niesystematyczna obecność przedsiębiorstw na liście miała kilka przyczyn. Wyżej była juz mowa o trudnościach z pozyskaniem informacji z niektórych przedsiębiorstw. Ale większe znaczenie miały różnice w dynamice wielkości sprzedaży, powodujące znaczne przesunięcia pozycji rankingowej poszczególnych przedsiębiorstw, łącznie z wypadaniem jednych i wchodzeniem na listę innych. Dotyczy to przede wszystkim dolnej części tabeli, gdzie różnice w poziomie sprzedaży między kolejnymi przedsiębiorstwami są relatywnie małe.

Takie przetasowania – z tych przyczyn – w przedsiębiorstwach największych były już znacznie trudniejsze, gdyż wraz ze wzrostem wielkości przedsiębiorstwa, na rosnących liczbach, skala realnych możliwości corocznego zwiększanie wielkości obrotów staje się coraz mniejsza. Ale w tej grupie przedsiębiorstw duże zmiany spowodował inny czynnik. Chodzi o ich wypadanie z rankingu wskutek zachodzących w nich zmian organizacyjno-prawnych, związanych np. z ich włączeniem do większych podmiotów lub przeniesieniem siedziby ich centrali poza województwo.

W następstwie różnego rodzaju decyzji właścicielskich i zmian w grupach kapitałowych nie mają już lokalizacji w regionie jako samodzielne przedsiębiorstwa, a przez to zniknęły z listy rankingowej, takie przedsiębiorstwa jak: British American Tobacco Polska SA w Augustowie, Pfleiderer Grajewo, Polmos Białystok, Philips DAP Industries Poland, BOS SA, Zakład Energetyczny Białystok, których przychody ze sprzedaży w 2003 r. stanowiły łącznie ok. 1/3 przychodów całej Złotej Setki. Dla ścisłości - firmy te nadal prowadzą działalność w regionie, ale ich centrale są już poza województwem podlaskim. Nie zmienia to faktu, że jest to zjawisko niekorzystne dla regionu a ze względu na wielkość tych firm - trudno je nazwać marginalnym.

Budujące jest natomiast, że przynajmniej przy pobieżnym przejrzeniu nazw firm z 15 rankingów, nie zauważa się przypadków upadłości. Oznacza to, że są to przedsiębiorstwa rozwijające się, dobrze radzące sobie z konkurencją. Występujące w ostatnim okresie w kliku przypadkach postępowania naprawcze i restrukturyzacyjne tego ogólnego wniosku nie podważają.

Ewolucja liderów rankingu

Poprzez analizę rankingów z kolejnych lat można obserwować rozwój poszczególnych firm. Z 10 największych przedsiębiorstw z pierwszego rankingu (2003) w roku 2017 na liście pozostały tylko: Mlekpol, Mlekovita, SOT Przemysłu Mleczarskiego oraz PSS Społem. Ich pozycje w rankingu w całym okresie są wysokie i dość stabilne (Mlekpol, PSS Społem) lub rosnące (Mlekovita i SOT Przemysłu Mleczarskiego). Pozostałe przedsiębiorstwa – jak wskazywano wyżej - straciły przynależność regionalną i wypadły z rankingu.

Innego rodzaju wnioski wypływają z analizy pozycji rankingowych przedsiębiorstw, które na pierwszych 10 pozycjach znalazły się w roku 2017. W tym przypadku obserwujemy, że wszystkie przedsiębiorstwa poprawiają lub przynajmniej utrzymują swoja pozycję. Zwraca uwagę ciągła rywalizacja o czołową pozycję między Mlekovitą i Mlekpolem, z wskazaniem narastającej w ostatnich kilku latach przewagi Mlekovity. Wskazuje to również na wyróżniającą w regionie rolę przemysłu mleczarskiego, zwłaszcza jeśli zauważymy dodatkowo imponujący rozwój OSM w Piątnicy i stale wysoką pozycję SOT Przemysłu Mleczarskiego. Wzmacniają ją dodatkowe obecne w rankingu na dalszych miejscach spółdzielnie mleczarskie w Hajnówce, Bielsku Podlaskim, Sokółce, Mońkach, Łapach.

Należy też zauważyć szybkie „dorastanie” do najwyższych pozycji 2 przedsiębiorstw budowlanych (Unibep i Danwood), a także Suempolu i wskazanej już OSM w Piątnicy. Postęp widoczny jest także, chociaż w mniejszej skali, w Pronarze. Mniej jednoznaczne są te zmiany w Barterze i Adampolu.

Generalnie więc – w ciągu 15 lat w grupie przedsiębiorstw największych w rankingu nastąpiły duże przetasowania. Liderzy z roku 2003 w większości zostali zastąpieni nowymi, silnie powiązanymi z regionem, tworzącymi jego specjalizację.

Liderzy 15-lecia

Jubileusz „Złotej 100” jest okazją do spojrzenia na 15 lat rankingu nie tylko jak na zbiór 15 odrębnych list rankingowych. Poprzez zsyntetyzowanie wyników rocznych można wskazać także liderów 15-lecia, czyli przedsiębiorstwa, które w całym tym okresie zasługują na wyróżnienie za wysokie miejsca w rankingach rocznych. Podstawą uszeregowania może być średnia arytmetyczna z numerów pozycji na listach „Złotej 100” w poszczególnych latach. Ze względu na to, że niewiele jest przedsiębiorstw, które były obecne na wszystkich 15 listach, przyjęto, że brane pod uwagę będą tylko te przedsiębiorstwa, które były klasyfikowane w rankingu przynajmniej 10 razy.

W rankingach 15-lecia najwyższą pozycję zajmuje Mlekpol, przed Mlekovitą – czyli przedsiębiorstwa, które regularnie lokowały sie w obrębie kilku pierwszych miejsc. Ale dwa kolejne miejsca zajmują przedsiębiorstwa, których obecnie w rankingu już nie ma – Pfleiderer Grajewo oraz BAT Augustów. Należy tez zauważyć, że przedsiębiorstwa, które były notowane w rankingu w 2017 r., zajmowały w nim miejsca na poziomie zbliżonym, lub wyższym, niż średnio w poprzednich rankingach. Oznacza to, że w większości był to ruch w górę, świadczący o ich dynamice rozwojowej.

Geografia liderów

W okresie 15 lat zmieniła się również geografię rankingu. W roku 2003 aż 65 przedsiębiorstw „Złotej 100” miało lokalizację w Białymstoku i powiecie białostockim, z których 6 było w pierwszej dziesiątce. Na kolejnych miejscach były Suwałki i Łomża (z otaczającymi je powiatami), z których było kolejnych 17 przedsiębiorstw. Z wszystkich pozostałych powiatów było łącznie tylko 18 przedsiębiorstw.

Po 15 latach - w roku 2017 - firmy z Białegostoku i najbliższych okolic stanowią już tylko połowę (51) firm „Złotej 100”, a kolejnych 20 ma lokalizację w okolicach Łomży i Suwałk. Silnie zaznaczają też swoją pozycję przedsiębiorstwa z Bielska Podlaskiego – jest ich juz 6. Zauważa się także większą obecność firm z Zambrowa i kilku innych powiatów.

Taka geografia przedsiębiorstw w regionie specjalnie nie zaskakuje – na ogół ich lokalizacja ma związek z większymi ośrodkami osadniczymi. Ale warto zauważyć pewne anomalie. Oto wśród największych znajdujemy firmy w Wysokiem Mazowieckiem, Grajewie, Narwi. Ciekawym przypadkiem jest również bardzo dynamiczny rozwój przedsiębiorstw z Bielska Podlaskiego. Wprawdzie przynajmniej w niektórych przypadkach są to lokalizacje ukształtowane historycznie, ale polska transformacja zna wiele przykładów dużych firm, które jej nie przetrwały i ich nazwy nawet znikają już z naszej pamięci. Ponadto głębszej refleksji warte są przykłady rozwoju firm, które powstały i rozwinęły się w regionie, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, w ostatnim ćwierćwieczu. Niewątpliwie można w tym dostrzegać korzystne trendy rozwojowe w regionie..

Liderzy na rynku - przychody ze sprzedaży

Przedsiębiorstwa „Złotej 100” cechuje bardzo wysoka dynamika łącznych przychodów ze sprzedaży. W okresie15 lat wzrosły one blisko dwukrotnie. Ale rzeczywista skala wzrostu sprzedaży jest jeszcze wyższa, jeżeli skorygujemy ją o obroty przedsiębiorstw, które wypadły z rankingu wskutek przeniesienia ich central poza województwo (BAT SA, Pfleiderer Grajewo, Polmos Białystok, Philips DAP Industries Poland, BOS SA, Zakład Energetyczny Białystok). Przedsiębiorstwa te fizycznie nadal są aktywne w regionie i są częścią jego potencjału gospodarczego. Jeżeli więc ich obroty handlowe wyłączymy z sumy obrotów „Złotych 100” w latach, w których były one w ich składzie, otrzymamy informację o potencjale gospodarczym województwa tworzonym przez firmy pozostałe.

W roku 2017 przychody ze sprzedaży przedsiębiorstw „Złotej 100” wzrosły o blisko dwukrotnie (191%), ale korygując je o obroty firm, które zostały wyłączone z rankingu, ten przyrost był prawie trzykrotny (298%). Oznacza to imponujący średnioroczny przyrost sprzedaży w wysokości 8,14%. I jest to wzrost realny – w tym okresie skumulowana inflacja – według danych GUS – wyniosła tylko ok. 33% (2,05% średniorocznie). Jest to również dynamika istotnie większa, niż w tym samym okresie w skali krajowej przychodów ogółem – według danych GUS wynosiła ona 243% (6,43% średniorocznie).

Mamy więc w „Złotej 100” przedsiębiorstwa ekspansywne, dobrze radzące sobie z rynkiem. I co szczególnie ważne – dotyczy to całej listy „Złotej 100”. W każdej kolejnej dziesiątce rankingu dynamika przychodów ze sprzedaży jest zbliżona. Dotyczy to także „biletu wstępu” (obrotów firmy nr 100) do „Złotej 100”, który w roku 2003 wynosił 29 mln zł, a w roku 2017 – 59,7 mln zł. Skutkiem tego jest również dość stabilna struktura przychodów ze sprzedaży, silnie zdeterminowana przez przedsiębiorstwa największe.

Nieco ponad połowa przychodów ze sprzedaży przypada na 10 przedsiębiorstw największych, a ponad 40% - na pierwszą piątkę. Obroty pierwszej pięćdziesiątki dochodzą do 90% całości sprzedaży, a udział ostatniej dziesiątki oscyluje już tylko wokół 2%. Droga na szczyt – w górę tabeli – nie jest więc łatwa, ale przykłady firm już nawet z pierwszej dziesiątki rankingu wskazują, że najlepsi są w stanie ją pokonać.

Komentarz

Rozwój gospodarczy regionu jest pochodną działalności wszystkich przedsiębiorstw, nie tylko tych największych. Ale te największe mają dominujący wpływ na kształtowanie ekonomicznych warunków życia mieszkańców i wpływów budżetów lokalnych, kreowanie nowych trendów rozwojowych w gospodarce. Dziś już nie mamy w regionie wielu firm, które były chlubą województwa w okresie przed polską transformacja systemową. Ale ranking Podlaska Złota Setka Przedsiębiorstw pokazuje, że powstało wiele firm nowych, kształtowanych od podstaw już w warunkach gospodarki rynkowej. Są również przedsiębiorstwa, które rozwijały się na bazie potencjału „odziedziczonego” po poprzednim systemie, ale już w niczym nie przypominają swoich praprzodków.

Wspólną cechą tych przemian są ludzie – podejmujących odważne wyzwania właściciele przedsiębiorstw, świetni menedżerowie, zaangażowani i kompetentni pracownicy, albo jeszcze ogólniej – mieszkańcy regionu, bo w znakomitej większości to oni stworzyli przedsiębiorstwa „Złotej 100”. To oni dowiedli, że w regionie, w którym zwykle wskazuje się na wiele barier rozwojowych, rozwijanie biznesu, także wielkiego, wcale nie musi być niemożliwe. A ponadto – ryzyko tego, że mogą oni przenieść swoje biznesy do innych regionów jest w ich przypadku - jako mieszkańców regionu – zwykle znacznie mniejsze, niż w przypadku właścicieli zewnętrznych, w tym zwłaszcza zagranicznych.

I w tym kontekście ranking „Złotej 100” – od 15 lat wyróżniający największe przedsiębiorstwa – warto postrzegać jako dobrze wpisujący się w budowanie potencjału gospodarczego województwa.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na poranny.pl Kurier Poranny