Uczyć się też trzeba umieć

Galileusz powiedział, że "nie można nauczyć człowieka niczego, można tylko pomóc odnaleźć mu to w nim samym". Zgodnie z badaniami o funkcjonowaniu ludzkich mózgów uczenie się jest procesem, do którego zmuszanie jest bardzo nieefektywne. Mózg broni się przed zapamiętywaniem informacji nudnych, nieprzydatnych i nie budzących emocji. Można nam kazać zapamiętać pewne treści. Wobec groźby przez jakiś czas jesteśmy w stanie zachować fragmenty wiedzy, lecz po egzaminie nasz mózg ochoczo je zapomni. Zresztą wobec groźby uczniowie (i nie tylko oni) zastanawiają się, jak uniknąć nieprzyjemnej sytuacji wynikającej z otrzymania złej oceny w inny sposób niż poprzez uczenie się. Mogą oni nie pójść na klasówkę lub ściągnąć.

Dodatkową trudnością, z jaką coraz częściej będą spotykać się nauczyciele to fakt, że uczniowie nie znają świata bez komputerów, internetu i telefonów komórkowych. Ich mózgi ukształtowały się pod wpływem nowych technologii. Nie chcą zakuwać podawanych faktów i dat, jeżeli w każdej chwili mogą dotrzeć do informacji, o których nauczyciel często nawet nie słyszał. Mają podzielną uwagę (to efekt jednoczesnego słuchania muzyki, przeglądania Facebooka, smsowania). Wolą oglądać niż słuchać. Łatwiej radzą sobie z pigułkami wiedzy, niż z długimi tekstami. Uczą się bardzo szybko, gdy widzą tego sens i dobrze się przy tym bawią.

W tej sytuacji można narzekać na młodzież wzdychając tęsknie do okresu, kiedy uczniowie zaczytywali się "Ogniem i mieczem" lub "Anią z Zielonego Wzgórza". Nie wydaje mi się, aby coś innego z tego wyniknęło, niż frustracja nauczycieli. Tym bardziej, że dzięki intensywnemu kontaktowi z nowymi technologiami dzisiejsza młodzież jest bardziej kreatywna, potrafi szybciej wyszukiwać i selekcjonować informacje, ma lepszą wyobraźnię przestrzenną i osiąga lepsze wyniki w testach na inteligencję niż poprzednie pokolenia.

Inne funkcjonowanie umysłów młodych wymaga zmian w sposobach tworzenia sytuacji sprzyjających ich uczeniu się. Warto, technologie wprowadzić do klasy. Telefon komórkowy, tablet może być takim samym, a nawet lepszym, bo aktualniejszym źródłem informacji niż podręcznik. Dopuszczenie przez MEN stosowania w szkołach e-podręczników będzie sprzyjało takim działaniom.

Warto, by towarzyszyła temu zmiana w podejściu do sposobu budowania relacji z uczniami. Jednym z ciekawych rozwiązań jest tak zwany learn coaching. Coaching to sposób wspierania rozwoju osobistego i zawodowego polegający na prowadzeniu rozmów pomiędzy coachem, a jego klientem, które pozwalają tej osobie odkryć w pełni swoje możliwości oraz podjąć działania prowadzące do ich wykorzystania. Celem learn coachingu jest zwiększenie efektywności uczenia się.

Główną ideą tego sposobu jest akceptacja autonomii ucznia, odkrycie i wzmocnienie wewnętrznej motywacji, uwzględnienie jego możliwości. Każdy z nas ma własny styl uczenia się. Jedni wolą to robić o świcie, inni poprzez sporządzanie map myśli, jeszcze inni uczą się słuchając wykładów, uczestnicząc w odgrywaniu ról. "Coach uczenia się" pomaga rozpoznać ów styl i go wykorzystać. Pomaga także określić indywidualne cele edukacyjne. Gdy wiemy, jakie przyniesie nam korzyści nauczenie się czegoś i są to korzyści ważne dla nas, to jesteśmy gotowi wytrwale uczyć się. Coach wzmacnia świadomość naszych mocnych stron i osłabia wpływ przekonań utrudniających nam osiąganie celów. Pomaga też znaleźć sposoby poradzenia sobie z możliwymi niepowodzeniami.

Stosowanie zasad learn coachingu wymaga pewnego przygotowania nauczycieli oraz wprowadzenia zmian organizacyjnych w szkołach. Jednak osiągnięte sukcesy w pełni mogą zrekompensować wysiłek.

Artur Brzeziński, konsultant w Centrum Edukacji Nauczycieli oraz trener w Pracowni Psychoterapii i Psychoedukacji Integra.