Rzecznik Praw Obywatelskich. Jak nam może pomóc

Z jakimi sprawami najczęściej zgłaszamy się do rzecznika praw obywatelskich (RPO)? Jak wyjaśnia Adam Bodnar, który sprawuje tę funkcję, przekrój spraw jest bardzo szeroki, natomiast skala skarg związanych z danym problemem pokazuje, co nie działa w państwie tak, jak powinno. Przykładowo: wiele listów dotyczy spraw lokatorskich, komunalnych, spółdzielczych. Są też związane z różnymi lokalnymi inwestycjami - przeprowadzanymi pośpiesznie, bez konsultacji społecznych, bez odpowiedniej dbałości o interesy mieszkańców. Najczęściej są to inwestycje energetyczne, jak na przykład wiatraki, ale również inwestycje drogowe. Dzięki nim Polska się rozwija, lecz nie można pozostawiać bez reakcji odczuć tak dużej grupy niezadowolonych ludzi. - Przecież oni nie zawsze mogą cieszyć się z autostrady pod swoim oknem czy linii wysokiego napięcia nad głową. Władze powinny brać pod uwagę ich zdanie, traktować podmiotowo i - gdy trzeba - podejmować negocjacje - wyjaśnia rzecznik.

Spora część wniosków, które wpływają do biura RPO, dotyczy spraw związanych z funkcjonowaniem sądów i prokuratury. - Niestety, ludzie często pokazują nierzetelność działania tych organów państwa i błędy, które są popełniane. Nie mówiąc już o licznych wnioskach o kasację w sprawach karnych, rocznie to prawie 3 tys. spraw. Poza tym mamy liczne sprawy przedsiębiorców, problemy podatkowe i administracyjne, wiele jest też spraw dotyczących naruszania zasady równego traktowania i praw osób z niepełnosprawnością - wylicza Adam Bodnar.

Podstawą działalności biura RPO jest rozpoznawanie indywidualnych spraw zgłaszanych przez obywateli. Chodzi o pomoc w ochronie ich praw naruszanych przez władzę publiczną. Rzecznik ma tutaj spore możliwości działania. Może przystępować do toczących się spraw sądowych. Może wnosić kasacje od wyroków. Może także zwrócić się o wyjaśnienia do organów państwa. Ma również możliwość zapoznania się z aktami w postępowaniu prokuratorskim.

Przy rozpatrywaniu takiej indywidualnej sprawy często okazuje się, że problem ma charakter systemowy. Wtedy rzecznik może się zwrócić do odpowiedniego ministra z tak zwanym wystąpieniem generalnym. Prosi w nim o zajęcie się sprawą i ewentualne rozpoczęcie zmian prawnych. Czasami bywa jednak tak, że tego typu wystąpienia są powtarzane przez lata - i nic się nie dzieje. Ministerstwo dostrzega problem, ale nie śpieszy się z działaniami. Wtedy rzecznik ma możliwość skierowania wniosku w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego.

Musisz podać swój adres zamieszkania i dane kontaktowe. Poza takimi oczywistymi kwestiami pamiętaj też o załączeniu odpowiednich dokumentów i w miarę precyzyjnym opisie, na czym polega naruszenie praw w konkretnej sytuacji.

W biurze RPO działa linia telefoniczna 800 676 676 dla tych, którzy chcą uzyskać informacje lub złożyć skargę. Czynna jest w poniedziałki w godz. 10-18 oraz od wtorku do piątku w godz. 8-16.

1. Rzecznik zajmuje się sprawami naruszeń praw, wolności jednostki przez organy władzy publicznej, a nie osoby prywatne.

2. Działają też inne, podobne instytucje, które mogą ci pomóc w trudnych sytuacjach. Są na przykład rzecznicy praw dziecka czy pacjenta, finansowy, działa Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W zależności od tematu mogą być czasami bardziej właściwe do zajęcia się problemem.

Co się dzieje, jeśli do RPO wpłynie wniosek w sprawie, która nie leży w jego kompetencji? Co będzie z takim pismem?

Adam Bodnar wyjaśnia, że zazwyczaj sprawa przekazywana jest do właściwego organu. Na przykład gdy obywatel zgłasza naruszenie interesów finansowych, bo został pokrzywdzony działalnością towarzystwa ubezpieczeniowego, jest to zazwyczaj temat dla rzecznika finansowego. Ale bywa też tak, że na podstawie listów kierowanych do innych instytucji okazuje się, że cała sytuacja spowodowana była złym prawem lub nieodpowiednią reakcją jakiegoś organu państwa - wtedy pojawia się pole do działania dla RPO.