Raport. Ostatni kwartał z planami inwestycyjnymi

Zdecydowana większość badanych twierdzi, że tegoroczne obroty będą co najmniej takie, jak przed rokiem.
Grupa Idea Banku – jak co kwartał - zapytała drobnych przedsiębiorców o to, jakie mają przewidywania dotyczące sytuacji własnej firmy, a także jak oceniają perspektywy całej gospodarki w bieżącym roku. W badaniu wzięło udział 1000 osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Badanie przeprowadzono już po raz siódmy. Miało ono formę wywiadu telefonicznego.

Prosta formuła badania, unikalna grupa ankietowanych
Co kwartał pytamy drobnych przedsiębiorców czy w bieżącym roku:
• spodziewają się utrzymania, wzrostu czy spadku obrotów w swojej firmie
• oczekują utrzymania obecnego tempa rozwoju gospodarczego, jego przyspieszenia czy raczej recesji gospodarczej
• zamierzają utrzymać zatrudnienie, zatrudniać czy zwalniać pracowników
• planują inwestycje w swojej firmie
• zamierzają podnieść, utrzymać czy obniżyć ceny sprzedawanych dóbr i usług
Pozostałe trzy pytania mają znaczenie pomocnicze – pozwalają ustalić czy firma działa w produkcji czy w sektorze usług, ilu pracowników zatrudnia i czy prowadzi działalność na rzecz jednego, czy większej liczby kontrahentów.

Uczestnikami badania są przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, czyli właściciele mikrofirm. Badanie obejmuje więc unikalny segment mikrobiznesu, który nie jest ujmowany w oficjalnych statystykach makroekonomicznych. W najnowszym badaniu 81% respondentów stanowili przedsiębiorcy zatrudniający nie więcej niż 4 pracowników. Zaledwie 6% badanych zatrudniało więcej niż 10 osób. Większość ankietowanych reprezentowało sektor usług. Co trzynasty badany miał tylko jednego kontrahenta – w grupie tej mogli znajdować się samozatrudnieni.

Po sezonie letnim został optymizm
Komentując wyniki poprzedniego badania, czyli przeprowadzonego w czerwcu br., przyjęliśmy ostrożne założenie, że odnotowana wówczas poprawa nastrojów, była spowodowana sezonowym ożywieniem. Takie ożywienie bez wątpienia było odczuwane w okresie letnim przez wiele drobnych biznesów związanych np. z branżą turystyczną, gastronomiczną, budownictwem czy handlem owocami.

Wyniki najnowszego badania pozwalają jednak wysnuć już nieco bardziej śmiałe wnioski na temat optymizmu drobnych przedsiębiorców. Nastroje tej grupy wciąż są co prawda gorsze niż w ostatnim kwartale ub.r., ale wszystko wskazuje na to, że dołek koniunktury w tym sektorze przypadł na I kw. 2013 r.

W najnowszym badaniu, niemal identycznie jak w II kwartale, prawie połowa ankietowanych przedsiębiorców (dokładnie 48%) oceniła, że pod względem obrotów rok 2013 będzie dla nich lepszy niż rok 2012. Dla ponad jednej trzeciej bieżący rok powinien być porównywalny do roku ubiegłego, a tylko co szósty badany twierdzi, że w tym roku sprzeda mniej towarów lub usług niż rok temu. Przed rokiem odsetek przedsiębiorców spodziewających się wzrostu przychodów wynosił 52%, z kolei w najbardziej „kryzysowym” w 2-letniej historii badania I kw. br – 43%. Udział przedsiębiorców spodziewających się spadku obrotów co prawda nigdy nie przekraczał kilkunastu procent, ale w najnowszym badaniu znalazł się na najwyższym historycznie poziomie (17,5%). Sama liczba co prawda nie jest wysoka, ale jej wzrost sugeruje, że choć pojawiają się sygnały poprawy sytuacji, to przedsiębiorcy wciąż widzą wiele zagrożeń dla swojego biznesu.
- Przedsiębiorcy od kilku miesięcy sygnalizują nam niewielki, ale jednak wzrost popytu na swoje usługi i produkty. Tego typu sygnały wysyłają częściej firmy, które prowadzą działalność eksportową – mówi Dariusz Makosz, członek zarządu Idea Banku. Potwierdzają to wyniki badania, które wskazują, że wśród eksporterów aż 54% firm przewiduje wzrost obrotów w tym roku. Wynika to w dużym stopniu z osłabienia złotego.

Oceniając koniunkturę w mikrobiznesie zawsze trzeba mieć na względzie, że rządzi się on specyficznymi prawami. Przede wszystkim koncentruje się na bieżącej aktywności, pozyskiwaniu i realizacji zamówień czy zapewnieniu krótkoterminowej płynności, a mniej na strategicznym planowaniu charakterystycznym dla korporacji. W mikrobiznesie szczególną rolę, często determinującą wysokość osiąganych dochodów, odgrywają osobiste kontakty przedsiębiorcy i jego pozycja społeczna w lokalnym środowisku. Większy wpływ na opłacalność prowadzonego biznesu, niż ogólna koniunktura rynkowa, mogą mieć ponadto czynniki jednorazowe. Najlepiej obrazuje to przykład osiedlowego sklepu spożywczego, dla którego dużo większym zagrożeniem będzie budowa w okolicy dyskontu niż spadek popytu konsumpcyjnego w gospodarce.

Mikroprzedsiębiorcy wierzą w siłę polskiej gospodarki
Pewnych trudności zawsze przysparza ocena przewidywań mikroprzedsiębiorców odnośnie sytuacji gospodarczej. Tym razem trudności te są jednak wyjątkowo duże. Ponad połowa badanych (dokładnie 54%), wbrew oficjalnej statystyce, uznała bowiem, że polska gospodarka będzie się w tym roku rozwijać w tempie zbliżonym do ubiegłorocznego. Wyraźnie skurczył się przy tym odsetek przedsiębiorców oczekujących recesji gospodarczej (co jest zrozumiałe), jak również tych, którzy przewidują, że gospodarka pozostanie na ścieżce wzrostu, ale będzie on wolniejszy niż w 2012 r. Ta ostatnia grupa jest obecnie najmniej liczna i wynosi tylko 27%.

Bardzo duży odsetek przewidujących utrzymanie ubiegłorocznego tempa wzrostu gospodarki, po tym jak osiągnęło ono poziom 0,5% w I kw. i 0,8% w II kw., w połączeniu z wysokim odsetkiem spodziewających się utrzymania obrotów swojej firmy na poziomie 2012 r., może oznaczać, że wśród przedsiębiorców dużą grupę stanowią osoby prowadzące biznesy odporne na wahania koniunktury. Widać przy tym zależność, że im lepsza ocena perspektyw własnej firmy, tym lepsza ocena całej gospodarki.

Udzielone przez przedsiębiorców odpowiedzi na pytanie o ocenę koniunktury gospodarczej po raz kolejny pokazują, że respondenci traktują to pytanie bardziej w kontekście ogólnych warunków do prowadzenia biznesu niż statystyki PKB. Na poprawę oceny koniunktury mogą mieć wpływ sygnalizowany wzrost popytu, jak również – determinujący opłacalność sprzedaży eksportowej – spadek kursu złotego. Trudno jednak wskazać jednoznaczną przyczynę takich ocen.

Poprawa w inwestycjach
Punktem kulminacyjnym każdego badania Grupy Idea Banku jest pytanie dotyczące planów inwestycyjnych. Odpowiedź na to pytanie najlepiej oddaje bowiem nastroje drobnych przedsiębiorców. W badaniu przeprowadzonym w czerwcu dość nieoczekiwanie zmieniły się proporcje pomiędzy przedsiębiorcami planującymi i nieplanującymi inwestycji w bieżącym roku. O ile przez co najmniej cztery kwartały mniej więcej dwie trzecie przedsiębiorców deklarowało brak jakichkolwiek planów inwestycyjnych, to w ostatnim kwartale dwie trzecie zadeklarowały chęć zakupu środków trwałych. Wytłumaczenie tego zjawiska było dosyć trudne, dlatego konieczne było jego potwierdzenie, albo zanegowanie w kolejnym badaniu. Najnowsze wyniki pokazują, że odsetek przedsiębiorców powstrzymujących się od inwestycji co prawda wzrósł względem czerwca, ale wciąż jest to 38% (w czerwcu 32%), a nie np. 65%, jak w ostatnim kwartale 2012 r.

Taka sytuacja jest efektem w miarę optymistycznej oceny perspektyw swojego biznesu, jaką formułują przedsiębiorcy, ale wynika też z tego, że inwestycji w środki trwałe nie można odkładać wiecznie. Przychodzi czas, w którym konieczne jest dokonanie pewnych zakupów, nawet jeżeli wyniki prowadzonej działalności gospodarczej nie są najlepsze. Poza tym, to raczej brak planów inwestycyjnych u dwóch trzecich badanych należy uznać za bardzo negatywne zjawisko, niż potraktować jako za zjawisko korzystne sytuację, w której dwie trzecie firm ma jakiekolwiek plany inwestycyjne. Przyczyn wzrostu zainteresowania rozbudową majątku firmy można też doszukiwać się w popularyzacji preferencyjnych kredytów z dofinansowaniem unijnym, które stopniowo zastępują kończące się dotacje. Widać też wyraźną zależność między skłonnością do inwestowania a przewidywaniami dotyczącymi obrotów – firm planujących w tym roku zakup środków trwałych jest zdecydowanie więcej wśród podmiotów, które oczekują wzrostu wartości zamówień.

Przed przesadnym optymizmem w ocenie planów inwestycyjnych powinien jednak powstrzymywać fakt, że mogą to być wyłącznie inwestycje odtworzeniowe, a nie wynikające z rozwoju firmy. Być może wzrost odsetka firm planujących zakup środków trwałych będzie widoczny w grudniowym badaniu – ostatni kwartał jest zwyczajowo okresem największych inwestycji, bo przedsiębiorcy mają już wtedy orientację odnośnie swoich dochodów i szukają możliwości obniżenia kwoty płaconego podatku.

Tradycyjnie najwięcej przedsiębiorców zamierza kupić samochód – stanowią oni ponad 38% planujących inwestycje w tym roku. Na drugim miejscu wśród najpopularniejszych zakupów znalazły się sprzęt i oprogramowanie, a na trzecim i czwartym z bardzo podobnym wynikiem maszyny do produkcji i nieruchomości.

Mikrofirmy nie zwalniają
Kolejnym wnioskiem z badania, idącym w parze z odpowiedziami dotyczącymi obrotów i inwestycji, jest brak planów dotyczących zwolnień pracowników. Trzeba jednak podkreślić, że w kolejnej edycji badania odsetek firm rozważających redukcję zatrudnienia znajduje się na niskim, kilkuprocentowym poziomie, w zasadzie bez względu na ocenę możliwych do osiągnięcia przychodów czy plany inwestycyjne. Poza tym, mikrofirmy biorące udział w badaniu – o ile zatrudniają – to zaledwie kilka osób. W najnowszym sondażu, mniej niż przed kwartałem jest jednak przedsiębiorców planujących zatrudnienie dodatkowych osób w swojej firmie.