Kruszyniany, Bohoniki: Meczety będą pomnikami historii

- Byli tu pracownicy z ośrodka zabytków - opowiada Dżemil Gembicki, który jest przewodnikiem po muzułmańskiej świątyni w Kruszynianach. - Robili zdjęcia w środku i na zewnątrz.

Zabytkowy obiekt sakralny oraz meczet w Bohonikach mają stać się pomnikami historii. A dokumentacja fotograficzna jest potrzebna do przygotowania wniosku.

- Prace przy wnioskach są bardzo zaawansowane - przyznaje Iwona Górska, dyrektorka Regionalnego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Białymstoku. - Mają być gotowe już w maju.

Dżemil Gembicki nie ma wątpliwości, że kruszyniańska świątynia zasługuje na miano pomnika historii.

- To najstarsza świątynia muzułmańska w Polsce. Pochodzi z końca XVIII wieku. Nawet jak na drewniany zabytek, to jest już bardzo stara.

Ale przewodnik argumentów ma więcej. Tłumaczy, że meczet jest przykładem mieszania się kultur na Podlasiu. Z zewnątrz wygląda raczej jak drewniany kościółek wiejski. A wewnątrz - to już świat orientu.

- Kiedyś Kruszyniany z meczetem i mizarem były zabytkiem klasy zerowej - przypomina Bronisław Talkowski, przewodniczący Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej w Kruszynianach. - Ale po zniesieniu tej gradacji stały się zwykłymi zabytkami.

Uważa, że oba obiekty powinny być objęte większą ochroną państwową. - Jeżeli nie zadba się odpowiednio o nie, to może dojść do czegoś takiego jak w Studziankach koło Terespola. Kiedyś był tam i meczet, i mizar. A teraz we wsi pozostało tylko kilka pomników. To są wartości, o które trzeba zadbać, żeby nie zginęły.

Również przewodnicząca Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej w Bohonikach jest przekonana, że obie świątynie powinny stać się pomnikami historii. - To są teraz dwa unikaty w całej Polsce i Europie - zauważa Mirosława Korycka. - To są perełki kultury islamskiej w Europie.

Właśnie dlatego meczetami zajął się regionalny ośrodek w Białymstoku. - Tu nie chodzi o monumentalność czy zaskakującą architekturę - podkreśla Iwona Górska. - Ale o ich unikatowość. I właśnie takich cech szukamy w zabytkach, które mają stać się pomnikami historii. Muszą wyróżniać się w regionie i skali kraju.

Tatarzy nie ukrywają, że dzięki wyróżnieniu łatwiej będzie zdobyć pieniądze na konserwacje zabytków. - Nie liczymy na to, że ktoś nam zaraz przyniesie worek pieniędzy na renowacje meczetu, ale jest to dodatkowy argument - mówi Bronisław Talkowski.

- To zawsze jakaś karta przetargowa przy staraniu się o dotacje - dodaje Dżemil Gembicki.

Gdy wniosek będzie gotowy muszą wydać opinie podlaski konserwator zabytków oraz Krajowa Rada Ochrony Zabytków. Potem trafi do ministra kultury. Gdy wniosek podpisze prezydent - meczety będą otoczone szczególną ochroną.

Pomnikami historii zostają wyłącznie najcenniejsze miejsca w Polsce, które mają szczególne znaczenie dla naszego dziedzictwa kulturowego. W tej chwili na liście jest tylko 37 takich miejsc: m.in. Jasna Góra w Częstochowie, czy rezerwat archeologiczny w Biskupinie oraz, od 2007 roku, Kanał Augustowski.