Jak uczyć młodych myślenia

Edward De Bono, jeden z najbardziej znanych na świecie specjalistów w zakresie rozwijania możliwości umysłu powiedział: "Inteligencja to jest to, z czym rodzimy się. Umiejętności myślenia musimy się nauczyć". Współczesny system edukacji prowadzi do sytuacji, w której uczniowie wypadają słabo - w porównaniu z uczniami z innych krajów - w sytuacjach, w których trzeba samodzielnie i twórczo myśleć. Pozostaje zatem nauczycielom, którym zależy na rozwijaniu myślenia swoich podopiecznych planować i realizować działania nawet czasem wbrew, czy obok systemu.

Nasz mózg uczy się według pewnych zasad. Ich wykorzystanie znakomicie ułatwia uczenie się. Po pierwsze, mózg automatycznie zwraca uwagę na to, co uzna za nowe i przydatne. Nową wiedzę i umiejętności niejako dobudowuje do już istniejących. Mózg zapamiętuje informacje, którym towarzyszą emocje. Przeżywanie emocji przyjemnych - radości, ekscytacji, zdziwienia - skłania nasz umysł to poznawania, zapamiętywania, szukania nowych rozwiązań.

Z tego wynikają konkretne wskazówki dla nauczycieli - nim zaczną wprowadzać nowy materiał, warto wzbudzić autentyczne zainteresowanie uczniów. Następnie zaś pokazać do czego będzie ten materiał im potrzebny oraz jak się ma on do tego, co już wiedzą i potrafią. Warto też, aby przedstawianiu nowej wiedzy i umiejętności towarzyszyły przyjemne emocje. Można je wzbudzić poprzez zaproponowanie jakiejś formy zabawy. Zabawy, która wymaga samodzielności i szukania twórczych rozwiązań. Pamiętajmy, że szczegóły mają sens tylko w odniesieniu do całości. Chętniej zapamiętujemy historie, a nie rozproszone fakty.

Myślenie stymulują wyzwania, stąd na zajęciach warto proponować młodym ludziom rozwiązywanie problemów. Nudne będzie dla nich przeczytanie i zapamiętanie informacji o wojnach Rzeczypospolitej w XVII wieku, cechach różnych stref klimatycznych, czy wykonanie znanego zadania o pociągach jadących ze stacji A do stacji B. Można jednak poprosić ich o zaproponowanie hipotez wyjaśniających, dlaczego cała Europa właśnie w XVII stała się areną licznych wojen, jaki jest związek między zwyczajami ludzi, a strefami klimatycznymi, jakie można zaproponować, inne niż poznane na zajęciach, sposoby ustalenia, gdzie dojdzie do zderzenia pociągów. Wówczas zajmą się myśleniem o tym z dużo większą ochotą.

Warto też pamiętać o stymulowaniu myślenia poprzez zadawanie pytań otwartych. Nauczyciele częściej zadają pytania zamknięte np. Kiedy była bitwa pod Grunwaldem? Żeby na nie odpowiedzieć, wystarczy zapamiętać informację. Pytania, jeśli mają stymulować myślenie, powinny odwoływać się do faktów, rozumienia ich, wykorzystywania wiedzy o nich w sytuacjach typowych i nietypowych, wyjaśniania przyczyn, przewidywania konsekwencji i wreszcie do oceniania ich znaczenia.

Istotne znaczenie dla uczenia myślenia ma stworzenie odpowiedniej atmosfery na zajęciach. Przede wszystkim warto, aby uczniowie czuli, że mają prawo do popełniania błędów. Nie spotka ich za to krytyka ze strony nauczyciela czy kolegów. Jeśli widzą, że nauczyciel oczekuje od nich niestandardowych odpowiedzi, że chwali za samodzielne propozycje, to chętniej takie podają. Warto też zadbać, aby uczniowie dyskutowali, zadawali sobie pytania i wspólnie szukali odpowiedzi. W ten sposób może zostać zerwany układ wiedzący wszystko nauczyciel i uczniowie, którzy mają słuchać i odpowiadać tylko zgodnie z wymaganiami.

Pokazaniu użyteczności krytycznego i twórczego myślenia służy wykorzystywanie na zajęciach materiałów innych niż podręczniki. Teksty prasowe zamieszczane w bieżących wydaniach czasopism z zasady są aktualniejsze niż podręczniki, przedstawiają w ciekawszej formie interesujące treści. Korzystając z nich uczniowie ćwiczą umiejętności krytycznego czytania, krytycznie analizują opisywane zjawiska, twórczo poszukują rozwiązań. W ten sposób przygotowują się do samodzielnego radzenia sobie w coraz bardziej złożonej rzeczywistości.

Zapraszamy do wzięcia udziału w akcji "Czytam, bo lubię"

Jest ona jednym z elementów naszej kampanii "Czytam, więc wiem". Chcemy zachęcić uczniów nie tylko do lektury, ale też do dzielenia się swoimi refleksjami na temat przeczytanych książek. Istotnym elementem tej akcji jest publikacja najciekawszych recenzji. Zachęcamy Was do ich nadsyłania. W tej chwili otrzymaliśmy już prawie 40 prac. Napisali je uczniowie z Białegostoku, jak też ze szkół z terenu województwa podlaskiego. Najciekawsze recenzje będziemy publikować na łamach "Kuriera Porannego" oraz "Gazety Współczesnej", które wspólnie prowadzą akcję. Pierwsze prace ukażą się już w najbliższy piątek, 14 grudnia. Z kolei wszystkie recenzje zamieścimy na naszych stronach internetowych. Przeczytacie je w serwisach www.poranny.pl/wiem oraz www.wspolczesna.pl/wiem. Tak, jak obiecaliśmy, wszyscy autorzy prac otrzymają od nas upominki. W ramach akcji "Czytam, bo lubię" chcemy też zachęcać szkoły bądź biblioteki do zakładania klubów czytelnika. Jeśli takie przedsięwzięcia już u Was działają, pochwalcie się. Napiszcie co robicie, jak promujecie czytanie i jakie macie na tym polu osiągnięcia. O najciekawszych inicjatywach napiszemy. (jsz)