Michał Wójcik – Baronówna. Wanda Kroneberg – najgroźniejsza polska agentka

Tej historii nie powstydziłby się Ken Follet czy inny twórca szpiegowskich thrillerów. Ale czy umiałby stworzyć tak fascynujące i, co ważne, prawdziwe tło historii, w której główną rolę odegrała Wanda Kroneberg? Jej życie wyglądało jak film z jakimś Wielkim Gatsby’m. To rodowa posiadłość i stadnina koni zagrała pałac w sławnym przedwojennym fresku historycznym „Na Sybir” z Jadwigą Smosarską w roli głównej. Mała Wandzia była z rodzicami na premierze, zaś Michał Wójcik puszcza nieco wodze fantazji, ustanawiając tym wydarzeniem punkt zwrotny w życiu baronówny. Może widząc ekranowe bohaterstwo Smosarskiej zaczęła marzyć o walce. Niedługo los zachichotał i hitlerowcy najechali Polskę. Było z kim się bić.

Czy Kroneberżanka walczyła o Polskę czy przeciw niej – nie wiadomo. Już sama historia jej rodu – do głębi żydowskiego, który wraz ze schyłkiem XIX wieku zmienił się w protestantów, a w wieku XX w katolików to temat na odrębną opowieść. A ona sama? Czy rzeczywiście pojawiła się z pejczem przemierzając barykady walczącej Warszawy? Z pejczem – symbolem hitlerowskiej władzy ad więźniami obozów zagłady? Czy to tylko wymysł jednego z powstańców? Samo czytanie, w jaki sposób historię agentki Armii Krajowej, Gestapo, a może i Intelligence Service odkrywał Michał Wójcik, to prawdziwa uczta. Z pasją opisuje reporterskie śledztwo, spotkania, podróże i długie dni spędzone w archiwach i czytelni IPN.

Wreszcie autor nie ogranicza się li tylko do śledzenia losów Wandy Kroneberg. Opisuje okupacyjną Warszawę z jej licznymi restauracjami i lokalami nocnymi. W Adrii miał grać podczas wojny czarnoskóry George Scott, któy jak przystało na iście bondowską szpiegowską story, oprócz rozlicznych hitlerowców również był kochankiem Wandy. Przy okazji przemierza ulicę Mazowiecką, jego zdaniem po zamknięciu Żydów w getcie, najbogatszą ulicą okupowanej stolicy. Ulicą, na której kwitł handel antykwaryczny, a Kossaki i Fałaty „pozyskane” w getcie chodziły po aryjskiej stronie za zawrotne, nawet jak na okupację, sumy. Zastanawia się nad tym, czy akcja pod Arsenałem nie byłą misterną gestapowską prowokacją, ukazuje też ohydną rolę wywodzących się z przedwojennych narodowców rikszarzy – konfidentów gestapo. Przypomina, że hitlerowcy pozwolili byłym oenerowcom na organizowanie się w bojówki i pogrom na Żydach w kwietniu 1940 roku.

Wójcik pisze, ze w 1942 roku Wanda Kroneberg miała własną grupę bojową, a jej metodą na rządzenie było rozkochiwanie w sobie podwładnych, a później szczucie na siebie. Miała wtedy zaledwie 20 lat! Śledząc losy kobiety szpiega W Archiwum Akt Nowych dziennikarz odkrywa, że państwo podziemne chciało ją zlikwidować cztery razy. Żaden zamach się nie powiódł. Dopiero, kiedy hitlerowskie bombowce precyzyjnie bombardowały kamienicy z sztabami powstańców, któe wcześniej odwiedziła Kroneberg, wyrok mógł być tylko jeden. Kula w łeb.

Fascynująca historia, w której nadal jest więcej niewiadomych niż faktów w połączeniu z nie mniej porywającą historią dochodzenia do prawdy układa się w lekturę na najwyższym poziomie. Fabularyzowane fikcyjne wstawki dają oddech od zmagań z unurzanymi w kurzu lat tajemnicami. Satysfakcja gwarantowana.