Bawią się na studiach. Powinni się uczyć by być potrzebym gospodarce.

Wśród studentów obserwuje się przesuwanie się zainteresowania od kierunków zapewniających dobrze płatną pracę, ale wymagających dużego zaangażowania się w proces studiów, do kierunków, które może nie stwarzają takich perspektyw awansu materialnego, ale dają więcej możliwości cieszenia się samymi studiami.

Spróbuję to wyjaśnić w kategoriach użytych przez noblistę z ekonomii, Gary'ego Beckera. Napisał on w jednej ze swoich prac, że w zamożnych krajach dziecko przekształciło się z dobra inwestycyjnego w dobro konsumpcyjne. W epoce biedy w obecnie bogatych krajach oraz w krajach biednych dzisiaj dziecko było lub jest zabezpieczeniem na starość dla swoich rodziców. To liczne dzieci miały zapewnić rodzicom możliwość przeżycia w okresie poprodukcyjnym. Natomiast, wraz ze wzrostem zamożności, dziecko stało się dobrem konsumpcyjnym. Jego rozwój intelektualny, potrzeby samorealizacji, sukcesy na studiach i w pracy zawodowej dają rodzicom satysfakcję.

Podobnie jest z wyborem rodzaju studiów. Same studia, w miarę wzrostu zamożności, przestają być dobrem inwestycyjnym, zwiększeniem kapitału ludzkiego dającego pewność znalezienia pracy - i to pracy dobrze płatnej. W zamożnym społeczeństwie pojawia się skłonność do traktowania studiów jako dobra konsumpcyjnego. Studia mają przede wszystkim być interesujące tu i teraz. Oczywiście bardziej interesujące jest studiowanie nauk politycznych, stosunków międzynarodowych czy literaturoznawstwa niż fizyki lub chemii. Można, bez przysiadania fałdów, dyskutować o tym, czy Słowacki wielkim poetą był, lub nawet - bez czytania czegokolwiek - czy George Bush był złym, czy dobrym prezydentem.

A że potem mogą być kłopoty ze znalezieniem pracy? W zamożnym kraju zawsze gdzieś można zaczepić się, bo w końcu ilu absolwentów stosunków międzynarodowych trafi do dyplomacji czy unijnej lub innej biurokracji? A do byle jakiej pensyjki resztę dorzuci wszechobecny w zamożnych krajach "socjal", czyli życie na koszt innych.

Obserwowałem ten proces, ucząc w USA z przerwami, w latach 1977-81, a następnie w latach 90. w Niemczech. W USA słyszałem labiedzenie, że na trudnych kierunkach ubywa Amerykanów, a przybywa cudzoziemców (głównie z Azji). W Niemczech słyszałem tylko labiedzenie, bo Niemcy są krajem emigracji netto studentów i absolwentów. Pokłosiem tego są tam ulgi imigracyjne dla specjalistów w naukach technicznych: informatyków i innych.

Otóż w miarę wzrostu zamożności Polaków i do nas dochodzi ów trend cywilizacyjny. Jest on mniej widoczny, bo przemieszany z preferencjami dla studiowania w celu zdobycia papierka, ale tym silniejszy!

W końcu "papierkowicze" raczej pójdą na kierunki łatwiejsze niż na trudniejsze. W tej kwestii już jesteśmy na tropie rozwiązań: "Dał nam przykład Wrocław, jak zwyciężać mamy". Otóż trzeba stworzyć system bodźców, które silnie zachęcałyby do studiowania na studiach trudniejszych, lecz potrzebnych gospodarce.