48 storczyków zakwitło na poboczu ulicy Filipowicza. To chroniony gatunek (zdjęcia)

- Przejeżdżając ścieżką rowerową zauważyłem nietypowe jak na warunki siedliskowe rośliny. Ubogi, antropogeniczny teren, zacieniony i raczej przypominający murawę napiaskową, jest miejscem gdzie rośnie 48 storczyków w fazie generatywnej i 17 w fazie wegetatywnej. Rośliny rosną na 4 stanowiskach - tłumaczy pan Jacek.

Siedlisko znajduje się przy ul. Feliksa Filipowicza, na poboczu drogi. Storczyki rosną w cieniu sosen, obejmują zasięgiem kilkanaście metrów kwadratowych.

Jak zauważa pan Jacek, działalność człowieka spowodowała, że ten gatunek storczyków zaczyna adaptować się do nowego środowiska i zajmować przestrzenie wcześniej nieprzyjazne tym kwiatom.

- Kilka lat temu budowana ścieżka rowerowa stworzyła dogodne warunki do rozwoju tego gatunku. Miejsce jest wykaszane i brak sukcesji podrostu drzew i krzewów mogło zaważyć na tym, że pojawiły się tam chronione storczyki. Storczyk ten wykazuje szeroką skalę ekologiczną i ostatnio pojawia się miejscach nieprzyjaznych dla storczyków, zajmując przydroża, rowy melioracyjne, w pobliżu kopalń pozyskujących marmury, potrafi zająć takie miejsca jak nieuczęszczane schody do nieczynnego od kilkunastu lat magazynu paliwa przy jednej z leśniczówek w Puszczy Piskiej - zauważa pasjonat.

Teorię tę potwierdza prof. Emilia Brzosko, kierownik Katedry Ekologii Roślin i specjalista od storczyków.

- To gatunek, który bardzo chętnie osiedla się w miejscach zmienionych przez człowieka. Często zajmuje rowy, przydroża, żwirownie i tego typu miejsca - mówi prof. Emilia Brzosko.

W Polsce występuję ok. 50 gatunków storczyka.

- Kiedyś robiliśmy badania genetyczne i obserwowaliśmy siedliska antropogeniczne storczyków. Odkryliśmy, że prawdopodobnie storczyk zostaje zawlekany razem z materiałem budulcowym drogi, np. żwirem - tłumaczy botanik.

Kruszczyk szerokolistny kwitnie najpóźniej ze wszystkich storczyków w Polsce.
- Kiedy występuje w środowisku naturalnym, np. w lasach, to oprócz niego żadne inne rośliny już nie kwitną, powoduje to, że nie ma roślin, które zwabiłyby zapylaczy - opowiada prof. Brzosko.

Dlatego storczyk ten posiada niezwykłe właściwości.

- Nektar kruszczyka szerokolistnego (Epipactis helleborine) zawiera związki chemiczne które działają na owady narkotycznie. Powodują spowolnienie reakcji a tym samy wydłużają czas spędzony podczas zapylania kwiatów - wyjaśnia pan Jacek.

Według prof. Emilii Brzosko, pozwala to na zawiązanie większej liczby owoców.

Do 2014 roku gatunek ten był pod ścisłą ochroną, teraz podlega częściowej. Występowanie kruszczyka szerokolistnego nie jest zjawiskiem typowym, ale też nie wywołuje zdumienia u specjalistów.

- Oczywiście jest ich mało w stosunku do innych roślin, a ich populacje nie są liczebne, ale nie jest to też wielka rzadkość. W Białymstoku rozwijają się siedliska storczyków. Ostatnio badaliśmy kruszczyka błotnego w okolicy ul. Sopoćki. Koledzy z Politechniki Białostockiej również przeprowadzali inwentaryzacje np. w dolinie Białki - dodaje prof. Brzosko.

Jednocześnie wskazuje na to, że za granicą rośnie ich o wiele więcej.

- Ten gatunek powszechnie występuje w Europie, w części Azji, a w Ameryce uważa się go nawet za gatunek inwazyjny - zauważa prof. Brzosko.