Izabella Lutze: Mamy szansę zatrzymać zdolnych

Obserwator: Uczeń zdolny, czyli jaki?

Izabella Lutze: Nie istnieje jedna definicja ucznia zdolnego, która zawierałaby wszystkie cechy, zachowania czy predyspozycje go charakteryzujące. Możemy mówić o ogólnych zdolnościach, których przejawem jest np. wysoki poziom umiejętności poznawczych, szybkie tempo uczenia się czy zapamiętywania, umiejętność logicznego myślenia, kreatywność, pomysłowość.

Charakterystyczne dla ucznia zdolnego jest to, że zadaje dużo pytań, jest dociekliwy i ciekawy odpowiedzi. Potrafi być krytyczny, dowcipny i spostrzegawczy. Ma też umiejętność skupienia uwagi przez dłuższy czas na wykonywanym zadaniu i jest wytrwały w jego rozwiązywaniu. A zarazem nie zniechęca się drobnymi niepowodzeniami, poszukuje samodzielnie odpowiedzi. Zazwyczaj łatwo i swobodnie się wypowiada, często ma bogaty zasób słownictwa.

Warto jednak pamiętać, że uczeń zdolny może doświadczać także pewnych trudności, np. mieć kłopot z nawiązywaniem kontaktu z rówieśnikami, może być w stosunku do innych osób lekceważący czy wręcz odwrotnie - zamknięty w sobie. Nierzadko zdarza się, że uczeń zdolny jest postrzegany jako zarozumiały czy nietowarzyski. Tak, jak każdy inny uczeń, dziecko zdolne może mieć trudności, związane z radzeniem sobie z przeżywanymi emocjami, ze stresem czy komunikowaniem się z otoczeniem.

Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że uczeń zdolny może mieć problemy w uczeniu się czy codziennym funkcjonowaniu. W literaturze przedmiotu, uczniów takich nazywa się uczniami "podwójnie wyjątkowymi". Mogą to być osoby np. niepełnosprawni ruchowo czy z dysleksją charakteryzujący się zdolnościami w określonej dziedzinie, a oprócz tego mający trudności w określonych dziedzinach.

Jak rozpoznać takiego zdolnego młodego człowieka?

- Jest na to wiele sposobów. Jednym z najprostszych i ogólnodostępnych jest po prostu obserwowanie go.

W praktyce szkolnej nauczyciele często posługują się takimi prostymi, a miarodajnymi technikami jak: prowadzenie wywiadów, rozmowy (np. z rodzicami, innymi nauczycielami i specjalistami pracującymi z uczniem zdolnym) oraz analizy prac ucznia.

Jedną z metod identyfikacji ucznia zdolnego są także nominacje (czyli wskazania, rozpoznania, sugestie płynące ze środowiska, które ucznia zna): nauczycielskie, uczniowskie czy rodzicielskie a także informacje zawarte w opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Warto jednak zwrócić uwagę na to, aby nie skupiać się tylko na rozpoznaniu ucznia poprzez analizę jego osiągnięć typowo szkolnych, czyli stopni. Do grupy uczniów zdolnych mogą należeć także dzieci i młodzież, która nie osiąga najwyższych ocen w szkole i nie zdobywa nagród w konkursach czy olimpiadach.
Utalentowany młody człowiek to problem czy szansa dla wszystkich?

- Zdolni, młodzi uczniowie są z pewnością szansą dla środowiska, w którym funkcjonują, czy całego społeczeństwa. Choć z pewnością potrzebują zauważenia i wsparcia w procesie edukacji. Oczywiste jest także, że kapitał intelektualny, a przede wszystkim kreatywność, niekonwencjonalne myślenie i innowacyjne rozwiązania, jakie wnoszą zdolni ludzie może odegrać istotną rolę i mieć wpływ na gospodarkę pod warunkiem, że zostanie rozpoznany i odpowiednio wspierany w procesie edukacji.

Panuje powszechna opinia, że ci zdolni, gdy podrosną, uciekają z kraju, bo inne państwa oferują im lepsze warunki, pracy kształcenia i rozwoju. Jak ich zatrzymać i czy w ogóle mamy na to szanse w polskich realiach?

- Uważam, że polska szkoła ma warunki sprzyjające organizacji i planowaniu wsparcia dla uczniów zdolnych. Dużo zależy od inwencji nauczycieli, wsparcia specjalistów, dostępności materiałów i pomocy, które mogą stanowić podstawę codziennej pracy.

Także wzajemna współpraca różnych lokalnych instytucji, które mogą wspierać codzienną działalność szkoły, jest nie bez znaczenia. Obecnie można zauważyć wzrastającą świadomość zarówno pracodawców, jak i środowisk naukowych w tym zakresie. Wiele przedsiębiorstw stawia na młodych i utalentowanych ludzi, oferując im np. możliwość odbywania staży czy zdobywania doświadczeń, a tym samym zachęcając ich do pozostawania w kraju. Różne programy regionalne, też współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, stwarzają dodatkową okazję do budowania systemowych rozwiązań na rzecz wspierania najpierw uczniów zdolnych, a potem utalentowanych i z dużym potencjałem pracowników przedsiębiorstw czy instytucji funkcjonujących w danym regionie. Przykładem tu mogą być np. stypendia dla doktorantów, fundusze na inwestycje dla firm zakładanych przez młode i kreatywne osoby itp.

No i powstaje pytanie: co z pozostałymi uczniami? Jak pogodzić pracę z różną młodzieżą, by wszystkim dać szanse?

- Nauczyciele planują i organizują w szkole wsparcie dla każdego ucznia, stosownie do jego indywidualnych potrzeb.

Warto pamiętać także o tym, że zdolności nie dotyczą wyłącznie zdolności poznawczych. Zdolne są także te osoby, które mają osiągnięcia w dziedzinie artystycznej czy sportowej. Obecnie coraz więcej mówi się także o tak ważnych kompetencjach i zdolnościach jakimi są umiejętności społeczne, przywódcze i menedżerskie. Umiejętność liderowania czy komunikowania się z innymi jest zatem jedną z ważnych zdolności uczniów, o której nie można zapominać.

W zależności od indywidualnych potrzeb uczniów nauczyciele, często we współpracy ze specjalistami (ale też i w porozumieniu z rodzicami) planują dla uczniów zróżnicowane wsparcie, np. w postaci dodatkowych zadań wykraczających poza przyjęty program, dodatkowych zajęć, spotkań czy warsztatów.

Nieruchomości z Twojego regionu