Zmiany w prawie pracy 2023. Rozmowa z Piotrem Buzunem z Państwowej Inspekcji Pracy w Białymstoku

Jakie będą najważniejsze zmiany w polskim prawie pracy w 2023 roku?

Nowe unormowania dotyczyć będą kontrolowania przez pracodawcę stanu trzeźwości pracowników oraz wprowadzenia
definicji i procedur w przypadku pracy zdalnej. Wejdą w życie również zmiany do kodeksu pracy w urlopie ojcowskim i macierzyńskim (w związku ze zmianą z dnia 7 października 2022 r. ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej). Obejmują one zmiany w zakresie urlopu ojcowskiego, urlopu
na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego przysługującego rodzicom adopcyjnym. Przepisy wejdą w życie 1 lutego 2023 r.

Na czym będą polegały nowe regulacje dotyczące pracy zdalnej?

Do Kodeksu pracy ma zostać wprowadzona definicja pracy zdalnej i będzie to wykonywanie pracy całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Uzgodnienie między stronami dotyczące wykonywania pracy zdalnej będzie dopuszczalne zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak również w trakcie zatrudnienia. Jeżeli strony umowy o pracę uzgodnią wykonywanie pracy zdalnej w trakcie zatrudnienia, w dalszym ciągu każda z nich będzie mogła wystąpić z wiążącym wnioskiem, złożonym w postaci papierowej lub elektronicznej, o zaprzestanie wykonywania pracy w trybie zdalnym i przywrócenie poprzednich warunków wykonywania pracy.

Jakie obowiązki – w przypadku pracy zdalnej – będą spoczywać na pracodawcy?

Pracodawca będzie zobowiązany dostarczyć pracownikowi materiały i narzędzia pracy niezbędne do wykonywania pracy zdalnej, zapewnić pomoc techniczną i niezbędne szkolenia.

Koszty związane z pracą zdalną też będą leżeć po stronie pracodawcy?

Pracodawca będzie zobowiązany pokryć koszty bezpośrednio związane z wykonywaniem pracy zdalnej, przede wszystkim koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją narzędzi pracy niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej,
a także koszty energii elektrycznej oraz dostępu do łączy telekomunikacyjnych.

Czy pracownik będzie mógł sam poprosić o wykonywanie pracy zdalnie?

Tak. Na wniosek pracownika praca zdalna będzie mogła być wykonywana także w sposób okazjonalny. Łącznie pracownik będzie mógł wykorzystać 24 dni w skali roku kalendarzowego. Wydanie polecenia pracy zdalnej będzie możliwe wówczas, gdy pracownik bezpośrednio przed wydaniem polecenia złoży oświadczenie, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania
pracy zdalnej.

Zmieniają się też przepisy regulujące badanie trzeźwości pracownika. Co konkretnie?

Zmienia się określenie w kodeksie pracy zasad stałego przeprowadzania przez pracodawcę badania stanu trzeźwości lub na obecność środków działających podobnie do alkoholu. Do badania będą mogły być wykorzystane metody niewymagające badania laboratoryjnego, czyli badanie będzie mogło zostać przeprowadzone za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie. Badanie nie może naruszać godności i intymności pracownika.

Czy pracownicy i pracodawcy powinni przygotować się na jeszcze jakieś zmiany?

Trwają dyskusje m.in. nad zmianami w umowach o pracę zawieranych na okres próbny, nad zakazem pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą oraz nad zmianami w urlopach rodzicielskich i ojcowskich. Proponowane zmiany zakładają także prawo do wystąpienia do pracodawcy z wnioskiem o korzystniejszą dla pracownika formę zatrudnienia, wliczanie szkoleń pracowników do czasu pracy. Ważną procedowaną obecnie zmianą jest objęcie powszechną ochroną stosunku pracy istniejącego na podstawie umów o pracę na czas określony – przy oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę
na czas określony powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. Dodatkowo proponowana jest możliwość zwolnienia pracownika od pracy z powodu siły wyższej w wymiarze 2 dni albo 16 godzin. W okresie
tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia. Nie wiemy w jakiej formie ostatecznie przepisy wejdą w życie – na 26 stycznia zaplanowano w sejmie pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy, więc na ostateczny kształt przepisów trzeba jeszcze poczekać.

A jakiego typu zmiany planowane są w urlopach rodzicielskich i ojcowskich?

Projektowane zmiany wprowadzają szczególną ochronę pracowników sprawujących opiekę nad dziećmi do 8. roku życia. Na ten moment przepisy przewidują szczególną ochronę dla rodziców dzieci do 4. roku życia. Dodatkowo zmiany przewidują odejście od uzależnienia prawa do urlopu rodzicielskiego od pozostawania matki dziecka w stosunku ubezpieczenia w dniu porodu. Proponowane są zmiany do obowiązującego wymiaru urlopu rodzicielskiego (32 lub 34 tygodnie) – zakładają dodanie nieprzenoszalnych 9 tygodni urlopu. Dodatkowo zmiany zakładają skrócenie okresu, do którego można skorzystać z urlopu ojcowskiego z 24 miesięcy do 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka.