Wygraj z zawałem

Serce człowieka to najważniejszy narząd układu naczyniowego. To "centrum dowodzenia" naszego ciała. Nie odpoczywa i nie zasypia. Od prawidłowości jego działania zależy sprawne funkcjonowanie całego organizmu. Dlatego o jego kondycję musimy dbać szczególnie sumiennie. Serce dorosłego człowieka jest mniej więcej wielkości pięści i waży niespełna pół kilograma. W prawidłowych warunkach wykonuje średnio 72 uderzenia na minutę. W ciągu całego życia przetacza około 200 milionów litrów krwi i uderza prawie 3 miliardy razy.
Co to jest zawał serca?

Zawał serca to martwica fragmentu mięśnia sercowego spowodowana jego przedłużającym się niedokrwieniem, zwykle (w około 85% przypadków) związanym z zamknięciem tętnicy wieńcowej przez skrzeplinę, powstającą w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej.

Przyczyny zawału serca

Najczęstszą przyczyną zawału serca jest miażdżyca tętnic wieńcowych - czyli odkładanie się złogów lipidowych w ścianie naczynia. Narastająca blaszka miażdżycowa zwęża światło naczynia. Gdy w pewnych warunkach dochodzi do jej pęknięcia, w tętnicy narasta skrzeplina całkowicie zamykająca światło naczynia. Rzadziej źródłem zawałów jest zablokowanie tętnicy na skutek dostania się powietrza, tłuszczu lub innych ciał obcych.

Diagnostyka zawału

Zwykle objawy zawału serca są dość charakterystyczne i można je usystematyzować. Zdarza się jednak (w około 25% przypadków), że zawałowi serca towarzyszą nietypowe, niewielkie dolegliwości, a nawet, że przebiega on zupełnie bezboleśnie (choćby u osób chorych na cukrzycę, u których neuropatia cukrzycowa jest przyczyną zmniejszonej percepcji bólu). Niekiedy zawał serca objawia się w sposób najbardziej dramatyczny - zatrzymaniem krążenia i nagłym zgonem.

Do najczęstszych objawów zawału serca należą:

nagły, kłujący ból w okolicy mostka, niekiedy promieniujący do ramion, pleców, szyi, żuchwy, nadbrzusza a także przez lewe ramię aż do małego palca;

wrażenie ciasnoty w klatce piersiowej; trudności z oddychaniem, duszności, czasami nudności i wymioty; zawroty głowy, nieregularny puls;
chłodna, blada skóra, zimny pot; uczucie lęku, niepokój, strach przed śmiercią.

Jak nie dopuścić do zawału?

Odpowiednia profilaktyka chorób serca pozwala uniknąć większości incydentów zawałowych. Oczywiście nie na wszystkie czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego mamy wpływ. Nie jesteśmy w 1stanie zlikwidować rodzinnych obciążeń genetycznych, ciężko również całkiem wyeliminować z życia wszechobecny stres. Jest jednak wiele okoliczności, które sprzyjają rozwojowi choroby wieńcowej, a którym w dość prosty sposób możemy zapobiec. Czasami wystarczy rzucić palenie, ograniczyć spożycie alkoholu i soli kuchennej, utrzymywać prawidłową wagę, kontrolować poziom glukozy i cholesterolu we krwi, prowadzić aktywny tryb życia i - w miarę możliwości - unikać stresu, a przede wszystkim stosować się do zaleceń lekarzy dotyczących przyjmowania leków.

Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku wystąpienia zawału

Właściwie nie istnieją metody pierwszej pomocy przy zawale serca. Decydująca w takich przypadkach jest szybka i fachowa pomoc lekarska. Należy zatem bezzwłocznie wezwać karetkę, opisując możliwie najbardziej szczegółowo, objawy i stan chorego.
Jeśli brak jest przeciwwskazań, choremu można podać jedną tabletkę (160-325mg) kwasu acetylosalicylowego.

W oczekiwaniu na lekarza osobę z podejrzeniem zawału należy ułożyć w pozycji odciążającej serce, tzn. z lekko podwyższonym tułowiem. Bardzo ważne jest ułatwienie choremu oddychania. Dlatego należy rozluźnić mu krępujące go części garderoby. Ważną rolę odgrywa także uspokajanie chorego, gdyż zawałowi serca towarzyszy silny niepokój i strach przed śmiercią, które dodatkowo pogarszają jego i tak już bardzo ciężki stan. Jeżeli chory straci przytomność, trzeba położyć go na plecach i sprawdzić, czy oddycha. Jeśli nie, należy rozpocząć rytmiczny ucisk centralnej części klatki piersiowej z częstością raz na sekundę. Osoby odpowiednio przeszkolone powinny przeprowadzić pełne postępowanie reanimacyjne.

"Złote godziny" - 120 bezcennych minut, które mogą uratować życie

W ciągu pierwszych dwóch godzin od wystąpienia bólu zawałowego ma miejsce około 50% wszystkich zgonów zawałowych. Większość chorych umiera z powodu migotania komór. Tych ludzi można by uratować, gdyby w momencie wystąpienia arytmii znajdowali się w szpitalu, czy choćby w karetce reanimacyjnej. Pokutujący w naszym społeczeństwie brak wiedzy i umiejętności w zakresie udzielania pierwszej pomocy sprawia, że z powodu zatrzymania krążenia umierają ludzie z niedużym zawałem serca, który nie spowodowałby znacznych powikłań i nie przekreślił szans na normalne życie, gdyby tylko w porę udzielono im skutecznej pomocy.

W leczeniu zawałów najważniejszy jest czas. Amerykańskie i europejskie towarzystwa kardiologiczne wyznaczyły przedziały czasowe - algorytmy działań ograniczające całkowity czas niedokrwienia do 120 minut (z określeniem maksymalnego czasu trwania poszczególnych etapów postępowania w zawale). Najważniejsze w zawale jest szybkie przywrócenie napływu krwi do niedokrwionego obszaru, poprzez udrożnienie tętnicy wieńcowej. Można to wykonać metodą farmakologiczną, za pomocą leku fibrynolitycznego rozpuszczającego skrzep lub metodą mechaniczną (zwykle stosowana jest przezskórna interwencja wieńcowa) - wprowadzony do naczynia specjalny cewnik z balonem przywraca jego drożność.

Chorzy, którzy trafią do ośrodka kardiologicznego w ciągu ,,złotej godziny", tzn. w ciągu godziny od początku bólu spowodowanego zawałem serca, odniosą największe korzyści z takiego leczenia. U takich chorych możliwe jest, że zawał nie powstanie lub będzie bardzo niewielki i nie będzie miał istotnego wpływu na ich dalsze życie.

Czego nie robić, by nie zaszkodzić:

nie lekceważyć niepokojących objawów;
nie bać się kosztów związanych z nieuzasadnionym wezwaniem karetki - życie ludzkie nie ma ceny;
nie próbować samemu przewozić pacjenta do szpitala - wydłużenie czasu, który upłynie od wystąpienia objawów do udzielenia pomocy zmniejszy jego szanse na skuteczną reanimację w przypadku wystąpienia migotania komór;
nie stosować pozycji wykorzystywanych przy normalnym wstrząsie. Pozycja z nogami na podwyższeniu powoduje zwiększenie obciążenia serca.

Życie po zawale

Ponad połowa pacjentów po zawale odczuwa objawy choroby niedokrwiennej serca pod postacią bólów w klatce piersiowej związanych z wysiłkiem oraz duszności wysiłkowej. U 30% pacjentów rozwijają się objawy niewydolności krążenia, natomiast u 1/3 chorych w ciągu 2 lat ma miejsce drugi zawał.

U pacjentów wracających do domu po przebytym zawale mięśnia sercowego może wystąpić spadek nastroju czy wręcz niepokój a także zwiększone napięcie w stosunkach rodzinnych, wynikające z konieczności dostosowania się rodziny do choroby pacjenta oraz wymogów rehabilitacji. Często dochodzi też do nasilającego się uczucia przygnębienia spowodowanego choćby niezdolnością wykonywania prostych czynności życiowych bez poczucia zmęczenia.

Dobrymi i sprawdzonymi metodami na podniesienie nastroju jest dzielenie się swoimi uczuciami i myślami z bliskimi, chodzenie na spacery, czynna gimnastyka w domu, odwiedzanie przyjaciół, czy ulubione hobby.

Zalecenia dla osób po zawale:

modyfikacja diety i kontrola wagi (spożywanie pokarmów z niską zawartością cholesterolu i tłuszczów, zmniejszenie ilości spożywanej soli);
kontrola ciśnienia tętniczego i obniżanie poziomu cholesterolu;
regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny;
bezwzględne zaprzestanie palenia papierosów;
unikanie stresu;
regularne i konsekwentne przyjmowanie leków przeciw płytkowych, beta blokerów,
inhibitorów konwertazy i statyn.

Zawał serca to potężny szok dla organizmu. To także sprawdzian dla naszej psychiki. Ale przede wszystkim walka z uciekającym czasem. Czasem, którego nie może zabraknąć. Liczy się więc każda z pierwszych 120 minut.