Wielkie święto hetmanowej. Sześciodniowe imieniny Izabeli Branickiej

Festiwal Sztuk Dawnych to wydarzenie, które od kilku już lat przybliża współczesnym białostoczanom klimat imienin Izabeli Branickiej - największego mecenasa kultury Białegostoku. Festiwal co roku odbywa się w okolicach imienin Elżbiety. Nie ma tu pomyłki. Żona hetmana Jana Klemensa Branickiego - jednego z największych magnatów XVIII wieku, założyciela Białegostoku - na chrzcie otrzymała imię Elżbieta. Jednak w XVIII wieku, zgodnie z francuską modą, używała imienia Izabela.

– Imieniny hetmanowej obchodzone były bardzo wystawnie. Składały się na nie polowania, koncerty, tańce, liturgia z uroczystą oprawą muzyczną, inscenizacje teatralne, operowe i spektakle baletowe – opowiada Mariusz Perkowski, prezes fundacji Pro Anima, która organizuje Festiwal Sztuk Dawnych.

Festiwal potrwa sześć dni. Zainauguruje go rekonstrukcja nieszporów ludowych z XVIII wieku. Zaplanowano też wieczory historyczne z gawędą o Izabeli Branickiej i recitalem.

- W dzień imienin, 19 listopada zostanie zaprezentowany po raz pierwszy w Pałacu Branickich spektakl taneczno-muzyczny „Balet Narodów” w wykonaniu Baletu Dworskiego „Cracovia Danza” z Krakoa, Kapeli Dworskiej „Collegium Marianum” z Pragi oraz Zespołu Muzyki Dawnej „Solamente Naturali” z Bratysławy, nawiązujący do barokowej tradycji przedstawiania tańców różnych narodowości - mówi Mariusz Perkowski.

Festiwal zakończy wyjątkowe wydarzenie artystyczne –prawykonanie po 250 latach spektaklu operowego „Il Cavaliere per amore” Niccolo Picciniego, który jak potwierdzają źródła historyczne, miał swoją polską premierę w białostockim Opernhausie Branickich w 1766 roku.

- Została ona specjalnie zrekonstruowana na rzecz festiwalu z manuskryptu. To jedyna pozycja, która jest odnotowana z tytułu jako wystawiona w Opernhausie Branickiego. Wiosną w 1766 roku odbyła się w nim polska premiera tego dzieła, a na karcie tytułowej libretta jest wyraźna dedykacja autora, że jest ono przeznaczone "da rappresentarsi nel teatro nuovo di S.A.Reale il conte Giovanni Branischi" - opowiada Anna Moniuszko, dyrygentka Zespołu Muzyki Dawnej Diletto, które wykona tę kompozycję. - Libretto miało być publikowane, więc ta dedykacja niejako kreowała Branickiego na europejskiego patrona opery. Sam Piccini to autor wówczas niezwykle popularny w całej Europie przez swoje opery buffa, czyli komediowe, takie jak ta, która zabrzmi 20 listopada.

Opera zostanie wykonana na kopiach instrumentów z epoki, soliści wystąpią w stylizowanych na ówczesne kostiumach oraz historycznie stylizowanej scenografii. Spektakl wyreżyseruje Paweł Chomczyk.

- Razem z Fundacją Pro anima chcemy budować pewną świadomość wśród białostoczan co do znaczenia naszego miasta na mapie kulturalnej I Rzeczpospolitej - dodaje Anna Moniuszko.

Wstęp na wszystkie wydarzenia jest bezpłatny.

W ubiegłym roku w ramach tego festiwalu można było obejrzeć operę "La Contadina in Corte" Antonio Sacchiniego

Festiwal Sztuk Dawnych - Imieniny Izabeli Branickiej 2016
16 XI 2016 (środa) godz. 19:30
Nieszpory o NMP Ostrobramskiej wg Fr. Karpińskiego - rekonstrukcja nieszporów ludowych z XVIII wieku, Katedra Białostocka
Pani Krakowska uczestniczyła codziennie we Mszy Świętej w Kościele Farnym oraz w innych popularnych nabożeństwach tj. Nieszpory, dlatego również obchody jej imienin były nierozerwalnie złączone z liturgicznym wspomnieniem Patronki – św. Elżbiety Węgierskiej. Celem wydarzenia będzie próba rekonstrukcji oprawy muzycznej z XVIII w. Nieszporów na Uroczystość NMP Ostrobramskiej, gdyż właśnie 16 XI Diecezja Wileńska, do której należał niegdyś Białystok, obchodzi uroczystość NMP Ostrobramskiej. Nieszpory zostaną odśpiewane zgodnie z liturgią osiemnastowieczną i zawierać będą oprócz chorału gregoriańskiego słynne psalmy nieszporne oraz pieśni nabożne Franciszka Karpińskiego tworzącego na dworze Branickich. Wykonawcy: Męski Zespół Śpiewaczy Schola Gregoriana Sancti Casimiri oraz Dariusz Hajdukiewicz przy pozytywie.

17 XI 2016 (czwartek) godz. 18:00
Wieczór historyczny, Gawęda o Izabeli Andrzeja Lechowskiego i recital Katarzyny Drogosz - pianoforte w Ratuszu w Bielsku Podlaskim
Nieodłącznym elementem każdego Festiwalu są wykłady i gawędy dotyczące życia arystokracji w XVIII wieku z szczególnym uwzględnieniem Izabeli Branickiej z Poniatowskich. Przybliżają one publiczności mało znane fakty z życia Izabeli Branickiej a także innych rodów tworzących magnaterię w Polsce w XVIII wieku. Połączenie gawędy z muzyką kameralną cieszącą się wielką popularnością w każdej epoce, stanowi cenne uzupełnienie wielkich wydarzeń scenicznych i koncertowych, w które obfituje rokrocznie Festiwal Sztuk Dawnych. Podczas recitalu zostanie przez Katarzynę Drogosz zaprezentowna na Pianoforte twórczość J.S. Bacha i jego synów przeznaczoną na ten instrument. Pianoforte to instrument będący poprzednikiem fortepianu używany od połowy XVIII wieku. Znany jest fakt nabycia Pianoforte od Jana Sebastiana Bacha przez Jana Klemensa Branickiego w roku 1749 - tuż po ślubie z Izabelą Branicką. W 1757 roku został sprowadzony do białostockiej kapeli z Saksonii - Dominik Grabenbauer - organista i klawicymbalista. Jakie utwory ze sobą przywiózł do Białegostoku nie wiemy, ale prezentacja skomponowanych na Pianoforte utworów związanego z dworem Sasów J.S. Bacha i jego synów, będzie ciekawą próbą rekonstrukcji recitali jakie miały miejsce na dworze Branickich w XVIII wieku. Utwory zostaną wykonane na wiernej kopii XVIII wiecznego instrumentu.

Bielsk Podlaski, to oddalone o około 50 km od Białegostoku jedno z najstarszych miast Podlasia. Izabela Branicka od 1760 roku była starościną bielską. Jej zasługą było wytyczenie tzw. „nowego miasta” z późnobarokowym ratuszem i nowym neoklacystycznym kościołem farnym. Wieczór historyczny z recitalem na Pianoforte będzie doskonałą okazją do wspomnienia zasłużonej nie tylko dla Białegostoku Izabeli Branickiej.

18 XI 2016 (piątek) godz. 18:00
Wieczór historyczny, Gawęda o Izabeli Andrzeja Lechowskiego i recital Katarzyny Drogosz - pianoforte w Ratuszu w Białymstoku

19 XI 2016 (sobota) godz. 17:00
Spektakl taneczno-muzyczny "Ballet des nations - Balet Narodów” Balet Dworski „Cracovia Danza” (Kraków, Polska), Kapela Dworska „Collegium Marianum” (Praga, Czechy), Zespół Muzyki Dawnej „Solamente Naturali” (Bratysława, Słowacja) - Pałac Branickich w Białymstoku
"Ballet des nations" „Balet Narodów” to spektakl taneczno-muzyczny nawiązujący do barokowej tradycji przedstawiania tańców różnych narodowości. Stworzony przez artystów z Polski, Czech i Słowacji - specjalizujących się w muzyce dawnej i tańcu historycznym - przybliża repertuar muzyczny i taneczny Europy Środkowej połowy XVIII wieku, jak również ukazuje inspiracje i fascynacje kompozytorów zachodnich tańcami i kulturą krajów Europy Środkowej. Wykonawcami będą: Balet Dworski „Cracovia Danza” (Kraków, Polska), Kapela Dworska „Collegium Marianum” (Praga, Czechy), Zespół Muzyki Dawnej „Solamente Naturali” (Bratysława, Słowacja)
Założeniem twórców spektaklu „Ballet des Nations” jest odtworzenie tańców charakterystycznych, takich jak „Hongroise” czy „Polonaise”, funkcjonujących w repertuarze muzycznym i tanecznym XVIII w., które łączyły elementy tańca ludowego z poszczególnych krajów (Węgier, Polski, Czech i Słowacji) z techniką tańca barokowego, tzw. „Belle Danse”, obowiązującą na wszystkich dworach ówczesnej Europy.

20 XI 2016 (niedziela) godz. 13:30
Uroczysta Msza Święta uświetniająca obchody Imieniny Izabeli Branickiej z oprawą muzyczną z XVIII wieku - w Starym Kościele Farnym w Białymstoku
Śpiewy chorałowe zaczerpnięte zostaną z Graduale Romanum edycji Piotrkowczyka (ostatnie wydanie w 1740 roku w Krakowie) a także z Graduału dla studentów jezuickich wydanego w Wilnie w 1742 roku. Części ordinarium missae stanowić będzie Missa alternatim z Wileńskiej Tabulatury Organowej z XVII w. Albumu Sapiehów (Matką J.K. Branickiego była Katarzyna z Sapiehów) oraz utwory G.P. Martiniego tworzącego w XVIII wieku franciszkanina i nauczyciela Johanna Christiana Bacha i Wolfganga Amadeusa Mozarta, który studiował u niego kontrapunkt wokalny. Fakt oparcia muzyki kościelnej na źródłach wileńskich wynika z przynależności w owym czasie parafii Białostockiej do diecezji Wileńskiej. Jan Klemens Branicki w latach sześćdziesiątych XVIII wieku ufundował w Białymstoku szpital, do którego obsługi sprowadził siostry Szarytki. W 1769 roku przybyło pięć sióstr z Warszawy z przełożoną s. Agnieszką Kłosowską na czele. Fundacja została zatwierdzona przez Sejm Rzeczypospolitej w 1792 roku. Szpital z klasztorem i kaplicą wschodnią stroną sąsiadował z pałacykiem gościnnym Branickiego, a zachodnią z cmentarzem parafialnym. Wykonanie śpiewów przez Żeński Zespół Wokalny będzie próbą rekonstrukcji muzyki wykonywanej w kościele w Białymstoku w XVIII wieku.

20 XI 2016 (niedziela) godz. 19:30
Spektakl Operowy "Il cavaliere per amore" Niccolo Piccinniego - Pałac Branickich w Białymstoku
Wielkim uznaniem wśród ówczesnej arystokracji polskiej cieszyły się kompozycje Niccolo Piccinniego. Jak potwierdzają źródła historyczne w roku 1766 w białostockim Opernhausie została wykonana azione comica "Il cavaliere per amore" (libretto Giuseppe Petrosellini, muzyka Niccolo Piccinni): dwuczęściowe imermezzi a quattro voci, które premierę miało, w rzymskim Teatro alla Valle w karnawale 1763 roku. W spektaklu wzięli udział znakomici, pracujący w Opernhausie Branickich, sławni w całej Europie śpiewacy: Filippo Laschi, Antonio Valletti, Antonia Bernasconi (dla której Opery komponował Gluck) oraz [Maria] Magdalena Picler [Pichler] i białostocki balet. Odnalezienie, zrekonstruowanie oraz wykonanie po 250 latach opery, która miała swoją polską premierę w Białymstoku będzie zatem próbą ilustracji świetności obchodów imienin Pani Krakowskiej. Koncert zostanie wykonany na kopiach instrumentów z epoki, soliści wystąpią w stylizowanych na ówczesne kostiumach i w scenografii. Wykonawcami będą: Zespół Muzyki Dawnej Diletto pod dyr. Anny Moniuszko, reżyserem zaś Paweł Chomczyk. Obsada: Eurilla (sopran) Justyna Wieruszewska - Biniek, Lisetta (sopran) Małgorzata Trojanowska, Florindo (tenor) Przemysław Borys, Piantone Ricco (bas) Maciej Falkiewicz, Restagnone - Krzysztof Bitdorf, współpraca scenograficzna - Małgorzata Tarasewicz-Wosik.