Ważne są chęci, nie nakazy

Dzieci muszą się uczyć. Może się wydawać, że to oczywiste stwierdzenie. My dorośli żyjemy przecież w świecie, w którym cały czas i wszędzie musimy coś robić. Myślimy, muszę iść do pracy, muszę znosić wrednego szefa, muszę ugotować coś na obiad itd. Można sobie wyobrazić, że z różnego rodzaju "muszę" budujemy wokół siebie mury, które odgradzają nas od tego co "chcę". A, że czasem z tym źle się czujemy? No cóż… - myślimy - takie jest życie.

Dla dzieci życie jeszcze takim się nie wydaje. One dopiero się go uczą. Uczą się tego, co mogą, co warto, co trzeba. W ich świecie wszystko jest jeszcze możliwe. Słowa musisz się uczyć nie mają mocy. Za to ciągle decydujący wpływ ma stwierdzenie: chcę to zrobić. Jak wiele wysiłku są w stanie włożyć w coś co chcą robić, nawet a czasem przede wszystkim wbrew naszej woli. Jeżeli zatem zależy nam na tym, aby dzieci chciały się uczyć to warto się zastanowić, w jakich warunkach chcemy coś robić.
Dzieci chcą grać na komputerze, spotykać się z rówieśnikami, bawić się, grać w piłkę itd. Tym, co łączy te zachowania jest to, że to one je wybierają.

Dzieci, podobnie jak i my dorośli, chętnie w coś się angażują, jeśli to one wybierają, co mają robić i jak. Jedną z najsilniejszych potrzeb człowieka (tego dużego i tego małego) jest potrzeba autonomii - "ja sam chcę decydować o sobie". Warto zatem stworzyć warunki, aby dziecko poczuło, że jak najwięcej od niego zależy.

Uczniowi szkoły podstawowej raczej nie zostawimy wyboru: odrabiać pracę domową, czy nie odrabiać, ale może on zdecydować, kiedy to zrobi i jak. Nim taką decyzję podejmie warto z nim porozmawiać o możliwościach i konsekwencjach każdego z wyborów. Możemy zapytać go: co zyskasz, a co stracisz, jak pracę domową odrobisz teraz? Co może się stać, jak ją odłożysz na później? Jak możesz zabrać się do pisania pracy z historii? Co zyskasz, a co stracisz, jeśli skopiujesz czyjąś pracę z Internetu? Co może się stać, gdy napiszesz ją samodzielnie?

Możemy też zapytać, jakiej pomocy od nas oczekuje. Oczywiście warto też wskazać swoje oczekiwania odnośnie rezultatów zachowania dziecka. Podczas rozmowy warto z uwagą i szacunkiem wysłuchać propozycji dziecka. Już sam fakt tego, że słuchamy, że ważne jest dla nas to, co dziecko myśli nastawi je pozytywniej do zadania, przed którym stoi na przykład odrobienia tej pracy domowej. Dzieci warto też uczyć myślenia w kategoriach: przyczyna - skutek.

Młody człowiek, widząc, że jest poważnie traktowany, (tata, mama, słucha tego, co mówię, pyta mnie o opinię, pozwala mi wybrać) w znacznie większym stopniu będzie gotowe do uczenia się, niż gdybyśmy do tego próbowali je zmusić lub przekupić. Takie rozmowy są okazją do uczenia się strategii zachowania także w przyszłości. Mamy szansę, że następnym razem dziecko samo dokona analizy korzyści i strat związanych z różnymi możliwościami. Czasem może się okazać, że jego wybory nie będą miały takich efektów, jakie były przez nie oczekiwane. Dziecko będzie miało okazję uczyć się na błędach. Lepiej niech dotyczą one klasówki z przyrody niż decyzji podejmowanych w dorosłym życiu.

Takie rozmawianie wymaga od nas większego wysiłku niż rzucenie "idź odrabiać lekcje". Rozmowa będzie wymagała czasu, uwagi i akceptacji dla autonomii dziecka. Rezultaty też mogą nas początkowo nie satysfakcjonować. Może okazać się, że dziecko postąpiło inaczej niż z nami o tym rozmawiało. Tak dzieciom się zdarza. One się dopiero uczą! Warto jednak uświadomić sobie, że stawką tutaj jest nie tylko to, jakie wyniki w szkole dziecko osiągnie.

W kolejnym tekście wyjaśnię, dlaczego i jak warto pokazać dziecku sens tego czego od niego oczekujemy.