Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Ul. Sienkiewicza 63. Zapomniany dom Łuszczewskich

Wiesław Wróbel Biblioteka Uniwersytecka
Część gmachu szkolnego stanowi dawna kamienica Konstantego Łuszczewskiego zbudowana między 1884 a 1889 r.
Część gmachu szkolnego stanowi dawna kamienica Konstantego Łuszczewskiego zbudowana między 1884 a 1889 r.
W sąsiedztwie opisanego w zeszłym tygodniu domu Wellerów przy ul. Sienkiewicza 63 znajduje się inna kamienica, która z powodu wkomponowania w gmach szkolny "poszła" w zapomnienie.

Od lat 70. XX w. stanowi ona fragment kompleksu, współcześnie należącego do Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących z Oddziałami Integracyjnymi im. Stanisława Staszica. Dekady temu kamienicę przekształcono, nadbudowano, zmieniono elewację i wygląd. Śladów jej pierwotnego wyglądu można dopatrzeć się w centralnie usytuowanym ryzalicie, lekko wysuniętym przed fasadę oraz w gzymsie koronującym.

Początki nieruchomości przy ul. Sienkiewicza 61, podobnie jak sąsiedniej działki pod nr 63, sięgają przełomu lat 70. i 80. XIX stulecia. 24 września 1881 r. parcelę rozciągającą się między majątkiem Wellerów a posesją więzienia nabył żołnierz Antoni Gorejko. Ale już 17 listopada zdecydował się odsprzedać ją za 900 rubli Konstantemu Łuszczewskiemu. Niespełna dwa lata później nowy właściciel powiększył działkę, wykupując część placu sąsiada, Abrama Wellera. W 1884 r. Łuszczewski zaciągnął w Wileńskim Banku Ziemskim pożyczkę w wysokości 8 tys. rubli na budowę piętrowej kamienicy. Stała ona na pewno w 1889 r.

Konstanty był synem Stanisława i Julianny (zapisywanej w aktach także jako Joanna) ze Słomińskich Łuszczewskich - rodziny osiadłej od kilku pokoleń w pobliskiej wsi Sobolewo. Urodził się 15 stycznia 1846 r. Miał kilkoro rodzeństwa, w tym starszego brata Marcina (ur. 1843) i młodszego Kazimierza Stanisława (ur. 1854) oraz siostry Mariannę, Salomeę i Eleonorę. Ożenił się z Anną Czernow, ale małżonkowie nie doczekali się potomstwa. Zdaje się, że z całej rodziny to właśnie Konstanty wybił się najwyżej, na co wpływ miało zapewne pozostawanie w bliskich relacjach z ważnymi rodami białostockimi 2. połowy XIX w., a zwłaszcza Malinowskimi.

To właśnie z Franciszkiem Malinowskim, wieloletnim prezydentem miasta, łączyła go wspólnota interesów. Niedaleko Łucka i Równego w guberni wołyńskiej prowadzili razem fabryki cegieł i kafli piecowych. W testamencie spisanym w 1911 r. nazywał Franciszka Malinowskiego "druhem i przyjacielem". Jego też uczynił egzekutorem swojej ostatniej woli, mocą której cały majątek oddawał żonie Annie z zastrzeżeniem, że w przypadku jej śmierci, ma on przypaść bratankowi - Witoldowi Janowi Łuszczewskiemu, synowi Kazimierza.

Na początku lat 90. XIX w. Konstanty pełnił funkcję inspektora podatkowego w powiecie sokólskim, a w latach 1896-1900 zasiadał w Radzie Miejskiej Białegostoku. Konstanty i Anna zmarli w 1911 r., w odstępie kilku miesięcy, toteż zgodnie z testamentem wszystkie nieruchomości, kapitały i prawa do fabryk przeszły w ręce Witolda. On też odziedziczył kamienicę przy ul. Sienkiewicza. Już w 1897 r. był to dom o wysokim standardzie, co potwierdza jeden z lokatorów - ówczesny prezydent miasta, Iwan Reszetniew. Obok mieszkali Konstanty i Anna Łuszczewscy, a po 1911 r. Witold Łuszczewski z żoną Jadwigą i dziećmi. Ponadto lokale wynajmowała tu miejska szkoła parafialna z oddziałem żeńskim, kierowana przez Platona Czerwiakowskiego. Placówka funkcjonowała do 1915 r.

Szkolnictwo, tym razem polskie i powszechne, wróciło do pustych pokoi w domu Łuszczewskich jeszcze przed odzyskaniem przez Białystok niepodległości. 15 stycznia 1919 r. zainstalowano pod tym adresem publiczną szkołę powszechną nr 1 im. Juliusza Słowackiego - pierwszą po 1831 r. polską placówkę oświatową w mieście, która od 1915 r. działała w domu przy ul. Kraszewskiego 13. Na ul. Sienkiewicza uczniowie uczęszczali do 1928 r., kiedy to oddano do użytku nowiutki gmach szkolny na rogu ul. Pałacowej i Ogrodowej (dziś budynek III LO). Na miejsce szkoły nr 1 wprowadziła się żeńska szkoła powszechna nr 4 i pozostała do września 1939 r. Warto wspomnieć nazwiska dyrektorów placówki: Wiktorię Kurowską (1916-1917), Bronisławę Piekarską (1917-1919), Michała Motoszkę (1919-1920), Marię Kościankę (1920-1925) i Weronikę Stankiewicz-Burasową (1925-1934). W 1934 r. grono pedagogiczne tworzyli: Zofia Kikiewicz, Zofia Kubikowska, Zofia Lewkowiczowa, Stanisława Lipińska, Sabina Prystromówna, Felicja Ruszczewska, Sabina Sadowska i Aurelia Serwatkowa.

Witold Łuszczewski, pełniący w latach 1919-1927 funkcję wiceprezydenta Białegostoku, pozostawał właścicielem kamienicy do 1932 r. Sprzedał ją wówczas innemu znamienitemu obywatelowi - inż. Kazimierzowi Maurycemu Riegertowi (1885-1945), dyrektorowi białostockiej elektrowni w latach 1912-1939. Do tego czasu mieszkał on w wynajmowanym mieszkaniu przy ul. Elektrycznej, a po 1932 r. przeprowadził się do swego nowego domu. Natomiast Łuszczewski przeniósł się pod adres ul. Złota 3. Po 1927 r. zajął się pracą mierniczego przysięgłego.

W czasie okupacji sowieckiej w latach 1939-1941 dom przy ul. Sienkiewicza (przemianowanej na ul. Lenina) służył nadal jako siedziba szkoły - wówczas nr 18 (średnia niepełna), w której zatrudnionych było 12 nauczycieli. Nie wiadomo, czy placówka działała dalej w latach 1941-1944. Zaraz po wojnie była tu Szkoła Podstawowa nr 19, a w roku szkolnym 1971/1972 budynek przejęła ówczesna Zasadnicza Szkoła Odzieżowa.

Czytaj e-wydanie »

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na poranny.pl Kurier Poranny