Test wiedzy o historii Białegostoku. Od pokoju w Pałacyku Gościnnym do siedziby muzeum przy Kilińskiego

W 1971 roku w muzeum został zatrudniony pierwszy pracownik pan Andrzej Szeps. Parę miesięcy później wraz z kpt. Ryszardem Zabłotniakiem i Markiem Wołkowem stworzyli zespół odpowiedzialny za pozyskiwanie eksponatów.

Sokrat Janowicz w „Gazecie Białostockiej” z listopada 1972 r. napisał: „Na piętrze budynku Muzeum Ruchu Rewolucyjnego w Białymstoku jest nieduże pomieszczenie, które sprawia wrażenie magazynu broni z różnych epok. Zwraca uwagę dawna zbroja rycerska, ozdobne szable, masywne pistolety, jakie zwykło się oglądać na rycinach o tematyce historycznej. Znajdujemy się właśnie w białostockim Muzeum Wojska Polskiego”.

Mimo skromnych warunków jakie zajmowała „siedziba główna” instytucji, 1 kwietna 1972 r. nastąpiło w miejscu dawnej siedziby hitlerowskiej służby bezpieczeństwa i gestapo przy ul. Warszawskiej 1 uroczyste otwarcie Działu Martyrologii Muzeum Wojska Polskiego w Białymstoku. Inauguracja jak na ówczesne standardy przystało, wpisywała się w obchody kwietnia jako miesiąca pamięci narodowej i ubogaciła obchody 10-lecia działalności Wojewódzkiego Obywatelskiego Komitetu Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa w woj. białostockim. Mieścił się on w pięciu zlokalizowanych w piwnicy pomieszczeniach i zajmował: dawną wartownię, celę zbiorową, izolatkę oraz korytarz więzienny.

Scenariusz ekspozycji opracował Zygmunt Kosztyła, natomiast za część graficzną odpowiadali Antoni Szymaniuk i Artur Połubiński. Pomieszczenia izolatki i wartowni zostały przywrócone do stanu z okresu okupacji niemieckiej (o sowieckiej nikt nie śmiał wspomnieć), natomiast pozostałe sale poświęcone były martyrologii jeńców wojennych i społeczeństwa Białostocczyzny.

O emocjach, jakie wzbudzała wystawa pisze w swoim sprawozdaniu pracownica muzeum: „Ekspozycja jest w sposób b. poważny przyjmowana przez zwiedzających, a szereg osób starszych na wskutek własnych wspomnień, wzruszeń i przeżyć nie może powstrzymać się od łez”.

Równie interesujące są liczne wpisy zachowane w księdze pamiątkowej. Wśród nich ten oto: „Uczniowie klasy Ic Technikum Mleczarskiego w Białymstoku, serdecznie dziękują za udostępnienie im pamiątek muzealnych, które wstrząsnęły nami i pogłębiły nienawiść do morderców z II wojny światowej”. W podobnym tonie utrzymane są pozostałe wpisy, ostatnie kończą się na grudniu 1977 r. Z uwagi na trudne warunki lokalowe i częste zalewanie pomieszczeń wodą oddział został zamknięty.

Wczesny okres funkcjonowania muzeum to działania, które oprócz oczywistych zadań, jak pozyskiwanie eksponatów, miały również na celu popularyzowanie wybranych wątków z historii wojskowej miasta i regionu. Organizowano liczne prelekcje, odczyty, sesje, spotkania autorskie. Odbyła się ogólnopolska konferencję historyków wojskowości pt. „Historia wojskowa jako źródło doświadczeń wojennych”. Z pomocą władz, na terenie ówczesnego województwa białostockiego tworzono tzw. izby pamięci narodowej i sale historii np. w Mońkach czy Supraślu. Muzeum było również jednym z inicjatorów powstania filmu dokumentalnego „Wierność” w reżyserii Grzegorza Królikiewicza o obronie odcinka „Wizna” we wrześniu 1939 r., co budowało trwającą po dziś dzień legendę polskich „Termopili”.

Wobec stale powiększającej się kolekcji muzealnej, liczącej w 1972 r. 1551 eksponatów, palącym problemem stało się pozyskanie stałej, samodzielnej siedziby. W działających przy różnych instytucjach kołach Przyjaciół Muzeum Wojska Polskiego prowadzono zbiórki pieniędzy. Jak choćby w kole działającym przy Technikum Mechanicznym dla Pracujących w Białymstoku, gdzie na budowę muzeum przekazano kwotę 16 200 zł.

Pierwotny zamysł wybudowania muzeum pomiędzy ulicami Sienkiewicza i Kościelną ze względów finansowych upadł. Wobec powyższego podjęto starania mające na celu zaadaptowanie istniejącego budynku. Wybór padł na kamienicę przy ul. Kilińskiego 7, położoną niemal w sąsiedztwie Muzeum Ruchu Rewolucyjnego. Był to przedwojenny, oddany do użytku w sierpniu 1939 r. dwupiętrowy budynek mieszkalny w stylu modernizmu. Przejęty w 1948 r. przez skarb państwa jako nieruchomość opuszczona, poniemiecka. W latach 1948 - 1974 w budynku tym mieściły się: mieszkania prywatne, Państwowe Liceum Technik Plastycznych, szkoła muzyczna, Państwowy Teatr Lalek „Świerszcz”, sklepy.

W grudniu 1973 r. nastąpiło przekazanie obiektu na rzecz Muzeum Okręgowego w Białymstoku, Oddział Muzeum Wojska Polskiego.

Przed pracownikami muzeum stanęło trudne zadanie, bowiem z otwarciem wystaw chciano zdążyć na 30. rocznicę powstania Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przypadającej 22 lipca 1974 r. Autorem scenariusza wystaw stałych był Zygmunt Kosztyła, natomiast za aranżację i stronę plastyczną odpowiadali arch. Henryk Rottermund i artysta plastyk Dorota Łabanowska. Jednocześnie trwały prace nad wystawą czasową pt. „30 Rocznica Wyzwolenia Białostocczyzny”, za której oprawę plastyczną odpowiadał artysta plastyk Antoni Szymaniuk. Tak przygotowania do otwarcia muzeum opisywała „Gazeta Białostocka” z 8 czerwca 1974 r. „W szybkim tempie prowadzone są prace nad uruchomieniem Muzeum Wojska Polskiego w Białymstoku.

Prace remontowo - adaptacyjne prowadzi Białostockie Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowlane nr 1, które z dużym zrozumieniem podchodzi do terminowego wykonania prac... Z uwagi na krótki okres czasu od oddania budynku do otwarcia ekspozycji stanęły przed Muzeum WP i zespołem plastyków wyjątkowo trudne zadania. W tej sytuacji wielu sympatyków Muzeum Wojska deklaruje swoją pomoc z zakresu różnych specjalności, a świadczenia osób i instytucji na rzecz Muzeum Wojska Polskiego stale się zwiększają. Ostatnio na przykład Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie obiecało przekazać eksponaty w postaci broni ciężkiej i lekkiej oraz wyposażenia wojska z okresu II wojny światowej. Również Ministerstwo Spraw Wewnętrznych przekazało szereg eksponatów z okresu walk o utrzymanie władzy ludowej…” Ponieważ lata 70-te to również okres popularności różnego rodzaju czynów społecznych odbywających się „spontanicznie i dobrowolnie” w całym kraju. Również muzeum doświadczyło „dobrodziejstwa” takiej akcji. Metalowe kraty ozdobne po dziś dzień służące instytucji, wykonali w ramach Czynu Partyjnego uczniowie Zespołu Szkół Mechanicznych w Łapach.

Uroczyste otwarcie Muzeum Wojska Polskiego w Białymstoku nastąpiło 19 lipca 1974 r. W wydarzeniu tym udział wzięła kompania honorowa Wojska Polskiego, władze partyjne i administracyjne województwa białostockiego oraz mieszkańcy miasta.”

Po przyjęciu raportu i dokonaniu przeglądu kompanii honorowej przez gen. bryg. Henryka Koczarę, przybyłych gości powitał serdecznie kierownik Muzeum WP w Białymstoku ppłk Zygmunt Kosztyła. Otwarcia Muzeum dokonał Zdzisław Kurowski w towarzystwie mieszkańca Białegostoku - Władysława Czerniawskiego, odznaczonego za udział w walkach pod Dreznem i Budziszynem oraz Antoniego Jabłońskiego z Suraża, kawalera Krzyża Grunwaldu III klasy. Antoni Jabłoński był jednym z pięciu polskich żołnierzy, którzy w maju 1945 zatknęli flagę biało-czerwoną na Kolumnie Zwycięstwa w Berlinie.