Teatr Dramatyczny. Festiwal Kierunek Wschód III. Teatr im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie – Lwów nie oddamy (zdjęcia, wideo)

I to właśnie Oksana Czerkaszyna jest największą siłą przedstawienia „Lwów nie oddamy”. Bo Katarzyna Szyngiera, reżyserka przedstawienia, na scenę przeniosła publicystykę dotyczącą stosunków polsko-ukraińskich – od zdobycia przez Bolesława Chrobrego Kijowa, po wyzysk Ukraińców przez polskich pracodawców. Jak w kalejdoskopie pojawiają się i znikają obrona Lwowa, rzeź wołyńska, akcja „Wisła”, ale też Jedwabne czy pogrom Żydów w owym Lwowie w roku 1918.

Katarzyna Szyngiera nie tylko przypomina historyczne fakty i typowe opinie, ale idzie dalej. Ponieważ źródłem powstania spektaklu były „badania terenowe” aktorzy na scenie odczytują fragmenty ankiet przeprowadzonych w rzeszowskich i lwowskich szkołach dotyczących wzajemnego postrzegania się Polaków i Ukraińców, fragmentami spektakl „Lwów nie oddamy” za często zamienia się w sceniczne słuchowisko czy coś na kształt czytania performatywnego. Podobnie rzecz ma się z odtwarzanymi wideozapisami sond o pamięci historycznej przeprowadzonych w okolicach rzeszowskiego dworca i na lwowskiej ulicy. Aktorzy momentami mają do wygłoszenia typowo deklaratywne kwestie, rzecz jasna dowodzące wzajemnego braku uprzedzeń, wszystko to jednak trąci publicystyką, nie teatrem. Ale jest też aktorka, która podbija publiczność od pierwszego pojawienia się na scenie. Bo jak sama mówi – reżyserka uparła się, że Ukrainkę w przedstawieniu „Lwów nie oddamy” - zagra Ukrainka.

I Oksana Czerkaszyna dzięki świetnemu poprowadzeniu roli i własnemu talentowi wciela się w całe zastępy Ukrainek. Od ciężko pracujących i źle opłacanych kobiet – zbieraczek malin albo sprzątaczek, zgwałconych już drodze do pracy, ale też z Polaków kpi, kiedy śmieją się, że nie umie obsłużyć GPS, by wreszcie udowodnić im, że i owszem – dzięki odpowiedniemu poprowadzeniu kamery może pokazać światu, że i owszem – ma czarne podniebienie. Momentami udaje, że wychodzi z roli, buntuje się przeciwko temu, że jej uroczo kaleczoną polszczyznę, wyświetla się podczas spektaklu w poprawnej wersji, wreszcie rzuca stwierdzenie, że reżyserka kazała jej więcej razy powtórzyć słowo „Bandera” niż zdarzyło się jej to w realnym życiu. Polscy aktorzy w kontrapunkcie do jej energii komentują: „ledwo weszła na scenę i już ma owacje na stojąco”, kiedy przeciska się między widzami odgrywając podróż do Polski z GPS-em do najbliższego przejścia granicznego. I ta scena – na początku spektaklu - ukazująca, jak krętymi ścieżkami możemy się do siebie zbliżać, robi znacznie większe wrażenie niż operetkowy finał z wystrzeleniem się w kosmos i nadętym monologiem o wykorzystywaniu przez polityków historii.

Skrócony o jakieś 20 minut spektakl byłby, moim zdaniem, dużo bardziej spójny. Trzeba też pamiętać, że teatru w „Lwów nie oddamy” za wiele nie ma – publicystyka dominuje nad aktorami, czyniąc z niego bardziej głos rozsądku w polsko-ukraińskim zrozumieniu niż wydarzenie teatralne. Jedno trzeba przyznać – Oksana Czerkaszyna to strzał w dziesiątkę.