HISTORYCZNE OSIEDLE BIALEGOSTOKU

Adrian Górynowicz kilka lat temu odtworzył w komputerze nie tylko fasadę nieistniejącego hotelu Ritz, ale nawet restaurację. Dziś w Muzeum Historycznym pokaże ulicę Głuchą z przedwojennych Chanajek.

Tak wyglądał przedwojenny Białystok. Miasto miało piękne, reprezentacyjne ulice, ale także inne ciekawe zakątki, jak Chanajki. Zobacz archiwalne zdjęcia.

Kończy się rok. To dobra pora żeby zakończyć cykl naszych opowieści o przedwojennej, żydowskiej dzielnicy - Chanajki. Egzotykę Chanajek na tle reszty miasta stanowiło zamieszkałe tam licznie szemrane bractwo spod znaku wytrycha, noża, a nawet rewolweru.

W złodziejskich familiach zamieszkujących posępne Chanajki za przestępczy proceder brały się często także kobiety. Nic dziwnego! Ojcowie, mężowie czy synowie co i rusz trafiali za kratki, albo z różnych powodów, na tamten świat. Trzeba było jakoś radzić.

Z ul. Pieszą i jej zadziornymi chojrakami, o których była mowa przed tygodniem, w przedwojennych Chanajkach z powodzeniem mogła konkurować odchodząca na lewo od Krakowskiej, równie króciutka jak Piesza, uliczka Cicha. Panował na niej stale duży harmider wywoływany przez tamtejszych rozrabiaków, jak i przybywających w odwiedziny różnych gości. Policjanci z IV komisariatu także często tam zaglądali. Cztery domy, a ile hałasu. Złodziejskie meliny, pokoiki z prostytutkami, paserka, szulerka, nielegalny handel wódką, a wszystko to na długości kilkudziesięciu metrów.

Na ulicy Mazowieckiej, a i daleko poza nią, krążyły uporczywie rozmaite słuchy o wielkich oszczędnościach, jakie poczynił niejaki Jan Karny, właściciel młyna elektrycznego.

Pisałem już niegdyś w tej rubryce o Chaimie Garberze, który na przełomie lat 20 i 30 ub. wieku królował wśród białostockich kasiarzy, czyli szczególnie doświadczonych włamywaczy okradających sejfy bankowe. Swoich skoków dokonywał zarówno w mieście, jak i na prowincji. W kasiarskim fachu nieodzowni są pomocnicy. Prucie kasy za pomocą raku i boru, a do tego jeszcze machając szabrem czy sztamajzą wymagało sporego wysiłku. Garber upatrzył sobie na pomagiera zdolnego młodzieńca z Chanajek, Mejera Krynickiego, wśród ferajny znanego jako Krynica. Kiedy mistrz zaliczał kolejną odsiadkę, poduczony już nieźle Krynica zaczął działać na własny szczot.

Białostocki Urząd Śledczy mieszczący się przed wojną na ul. Warszawskiej 6 nie tylko tropił sprawców rozmaitych przestępstw dokonywanych na terenie całego miasta, ale też starał się im zapobiegać. W obu przypadkach były to regularne obławy i rewizje przeprowadzane z udziałem policji mundurowej w złodziejskich melinach i kryjówkach. Zaułki Chanajek były oczywiście zawsze na pierwszym miejscu.

Na szczycie hierarchii wszystkich złodziejskich specjalności praktykowanych przez przedwojennych przestępców lokowali się oczywiście kasiarze. Nazywano ich wówczas także kaseorami albo pudlarzami.

Centrum Białegostoku było zniszczone w 80 procentach. Zniknęła dzielnica żydowska Chanajki. Taki jest bilans strat wojennych.

Nie wiem jak ten film się skończy - mówi Izabela Maria Wilczewska. Gra tytułową rolę w filmie „Czarna Dama”, osadzonym w przedwojennym Białymstoku. Produkcję wsparł białostocki fundusz filmowy.

Zbliżające się Święta Wielkanocne w przedwojennym Białymstoku, zarówno te katolickie, prawosławne, a zwłaszcza żydowskie oznaczały wielkie sprzątanie i pranie we wszystkich domach. Dla złodziei z Chanajek pora ta była zaiste wielką gratką.

Po I wojnie światowej, w niepodległe czasy Białystok wszedł mocno obdarty. Wszyscy wokoło potrzebowali niezbędnej odzieży. Narzekały zwłaszcza panie, chcące jak najszybciej powrócić do swoich toalet. Przemysł włókienniczy oraz handel materiałami i konfekcją dopiero się odradzały. W drugiej połowie 1919 r. coraz więcej sklepów i magazynów, zwłaszcza w centrum miasta, mogło już zaoferować rozmaitą manufakturę. Nie uszło to uwadze złodziei z Chanajek. Zachęceni przez krawców - paserów, szukających tańszego surowca na swoje wyroby, ruszyli do akcji.

Chanajki solidnie pracowały na swoją reputację w mieście.

Adrian Górynowicz kilka lat temu odtworzył w komputerze nie tylko fasadę nieistniejącego hotelu Ritz, ale nawet restaurację. Dziś w Muzeum Historycznym pokaże ulicę Głuchą z przedwojennych Chanajek.

Adrian Górynowicz odtworzy nieistniejącą już ulicę z przedwojennego centrum miasta

W grze, którą stworzył Adrian Górynowicz, reprezentacyjne budynki mają zaledwie 3 cm. Pieniędzy wystarczyło na 25 egzemplarzy. Jednak zagrać może każdy. W następną sobotę

W grze, którą stworzył Adrian Górynowicz, reprezentacyjne budynki mają zaledwie 3 cm

Mam nadzieję, że przewodnik wywoła pewne refleksje oraz zainspiruje mieszkańców i turystów do zainteresowania się dziejami Białegostoku - mówi dr hab. Wojciech Śleszyński, dziekan Wydziału Historyczno - Socjologicznego na Uniwersytecie w Białymstoku.

Złodzieje żydowscy z przedwojennego Białegostoku, zwłaszcza ci z Chanajek, nie żywili specjalnego szacunku dla przedmiotów zapełniających miejscowe synagogi. Był to dla nich taki sam łup, jak każdy inny. Jeśli oczywiście udało się im go łatwo zdobyć, a potem, najczęściej już poza miastem bezpiecznie opylić.

Chanajkowska ulica Marmurowa liczyła około 20 numerów. Łączyła ona ze sobą ulicę Brukową ze Stołeczną. Tak, jak w innych częściach Chanajek królował tutaj występek.

Przedwojenny świat złodziejski nie mógł obyć się bez paserów. Długo w zaułkach Chanajek królował Ela Mowszowski, spec od grubych afer. Mniejszym, za to bardzo ruchliwym paserem był Zundel Połter z ul. św. Rocha.