Sienkiewicza 40. Dzieje nie tylko bankierskie

Przy okazji prac kosmetycznych przy elewacji warto dokonać liftingu historii i uszczegółowić rozpoznane dotychczas dzieje tego miejsca. Zaczynają się one aż na przełomie XV i XVI w., gdy obecna ul. Warszawska stanowiła główną drogę niewielkiej wsi Bojary. Pierwsza informacja o istnieniu miejscowości pochodzi z 1581 r. W latach 40. XVIII w. Jan Klemens Branicki włączył Bojary w strukturę miasta, czyniąc z wiejskiej drogi okazałą oś kompozycyjną tzw. Nowego Miasta. Zanim to nastąpiło, jego ojciec Stefan Mikołaj Branicki w ramach rekompensaty za zabrane białostockiej parafii grunta, nadał plebanowi pięć gospodarstw na terenie Bojar. W 1803 r. grunta kościelne przy ul. Bojarskiej zostały wydzierżawione niemieckim urzędnikom. Działki, na których stoi obecny zespół budynków bankowych, przejął najpierw inspektor budowlany Kirchoff, a następnie Jan Szolle. Od strony ul. Bojarskiej w latach 1804-1807 zbudował parterowy murowany dom z poddaszem, nakryty typowym dla czasów pruskich dachem naczółkowym. Dom ten przetrwał do 1900 r., pomimo zmian właścicieli. Najpierw od kościoła parafialnego dzierżawił ją Jan Korbut, następnie jego córka Amalia Korbut-Daszkiewicz, od 1871 r. pruski obywatel Robert Zende, a od 1874 r. Jankiel Barasz, jeden z najbogatszych Żydów w Białymstoku. Baraszowie przybyli do miasta jeszcze w XVIII w. Posiadali kamienice m.in. przy Lipowej, Żydowskiej (obecnie Białówny), Mikołajewskiej (obecnie Sienkiewicza). Licznie rozrodzeni prowadzili rozległe interesy finansowe (kantory, banki, kredyty, ubezpieczenia) i przemysłowe (zakłady włókiennicze). Jankiel Barasz zmarł w 1891 roku. Schedę po nim, w tym działki na rogu ówczesnych ulic Aleksandrowskiej i Mikołajewskiej, przejął najstarszy syn - Izaak. W 1892 r. spadkobierca zbudował na posesji dwukondygnacyjny dom z żółto-czerwonej cegły, ustawiony fasadą do ul. Mikołajewskiej. W latach 1894-1896 zbudował obok niego jeszcze jeden podobny dom. Chcąc uregulować sprawy własnościowe, 23 października 1896 r. Izaak Barasz wykupił od białostockiej parafii całą nieruchomość. Zabudowa posesji Barasza została uwieczniona na fotografii wykonanej w 1897 r. przez Józefa Sołowiejczyka. Umieszczona w albumie "Widoki miasta Białegostoku" była później przez kilka dekad reprodukowana na pocztówkach. Pomimo tego, że po 1900 r. znaczna część widocznych na zdjęciu budynków została rozebrana i zastąpiona nowymi. Okazją do tego była dokonana przez Barasza sprzedaż w 1900 r. dwóch części majątku. Pierwszą, na rogu dzisiejszych ulic Warszawskiej i Sienkiewicza, nabył Prywatny Wileński Bank Handlowy (stał na niej dom Jana Szolle).

Drugą, od strony ul. Policyjnej (obecnie ul. Ogrodowa), z murowanym piętrowym domem, nabyli małżonkowie Wiktor i Cywa Aszowie. Środkowa część, z jednym z piętrowych domów, pozostała własnością Izaaka Barasza i jego potomków. Rezultatem działań banku było rozebranie domu Jana Szolle i zbudowanie zachowanej do dziś nowej siedziby. Około 1908 r. od strony Sienkiewicza dobudowano okazałą trójkondygnacyjną kamienicę, również zachowaną w dobrym stanie, w której znajdowały się mieszkania pracowników i dyrekcji banku. W latach międzywojennych z obu budynków korzystały kolejno Bank Przemysłowy Warszawski (do 1925 roku) i Bank Gospodarstwa Krajowego (do 1939 roku).

Po 1944 r. zespół budynków bankowych przeszedł na własność Skarbu Państwa, a ze względu na swoje oryginalne przeznaczenie bardzo szybko zorganizowano w nim agencję Polskiej Kasy Oszczędnościowej. Pozostałe domy Baraszów i Aszów (w latach 1919-1939 przy ul. Sienkiewicza 42 i 44) zostały zniszczone w trakcie II wojny światowej. Zastąpiono je w latach 50. XX w. blokami.

Do tekstu opublikowanego w nr 301 wkradł się istotny błąd. Oczywiście opisałem w nim dom przy ul. Krasińskiego 8, a nie przy ul. Czackiego 8. Za pomyłkę przepraszam.

Oferty pracy z Twojego regionu