Puste butelki – gdzie je oddamy? System kaucyjny w Polsce. Jeden ze scenariuszy zakłada kary dla producentów

System kaucyjny polega na nałożeniu kaucji na każdy sprzedawany produkt w butelce plastikowej, szklanej lub puszce. Prawo w każdym kraju określa wysokość kaucji oraz sklepy, które mają obowiązek przyjmowania opakowań po napojach od konsumenta oraz zwracania kaucji. Może odbywać się to w specjalnych automatach zainstalowanych przy sklepach.

Od sklepów butelki odbiera operator. To podmiot obsługujący system kaucyjny, który przekazuje opakowania do recyklingu oraz rozlicza przedsiębiorców z wypłacanych i wpłacanych kaucji.

Na początku października ubiegłego roku na stronach rządowego centrum legislacji (RCL) opublikowano kolejną już wersję projektu ustawy ws. projektowanego systemu kaucyjnego w Polsce. Wówczas PAP skierowała do ministerstwa pytania dotyczące funkcjonowania przyszłego systemu kaucyjnego.

Według odpowiedzi, których resort udzielił Polskiej Agencji Prasowej, nowy system kaucyjny miałby objąć:

• opakowania z tworzyw sztucznych po napojach o pojemności do 3 litrów,
• opakowania szklane wielokrotnego użytku po napojach o pojemności do 1,5 litra,
• puszki aluminiowe o pojemności do 1 litra.

Projektowanym systemem nie zostaną objęte szklane butelki jednorazowe, ponieważ – jak zgłaszali handlowcy – w sklepach brakuje miejsca do składowania takiej liczby opakowań.

Sklepy poniżej 200 m kw. wyrażały chęć dobrowolnego przystąpienia do systemu kaucyjnego, co znacząco zwiększy dostępność punktów odbioru opakowań i odpadów opakowaniowych dla konsumentów. Z drugiej jednak strony wskazywały na możliwy brak miejsca magazynowego, co mogłoby stanowić pewną barierę w ich przystąpieniu do systemu bądź spowodować konieczność kosztownych inwestycji – napisało ministerstwo w odpowiedzi na zadane pytania.

Jest to powód, dla którego jednorazowe opakowania szklane będą wyłączone z systemu kaucyjnego.

Już w pierwszej połowie tego roku konfederacja Lewiatan oraz Polska Izba Handlu zwracała uwagę, że liczba szklanych butelek jednorazowych, których nie da się zgnieść czy stłuc i obowiązek ich składowania w sklepach może być poważnym utrudnieniem dla niewielkich punktów sprzedaży.

Jednorazowe szklane butelki mają być nadal zbierane w ramach istniejących już systemów gminnych, tak jak ma to miejsce do tej pory.

Maksymalna wysokość kaucji miałaby wynieść 2 zł. Ostateczna kwota ma zostać ustalona w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy.

Ma być to poziom, który będzie zachętą do zwrotu opakowań i odpadów opakowaniowych. Wysokość ponadto powinna być akceptowalna społecznie, jak wskazano w uzasadnieniu do projektu.

W tej sprawie będą toczyć się jeszcze konsultacje i uzgodnienia po przyjęciu ustawy.

Projekt ustawy nie precyzuje dokładnej liczby tworzonych systemów kaucyjnych. Oznacza to, że będzie mogło funkcjonować kilka systemów niezależnie od siebie. Podobnie będzie w przypadku podmiotów reprezentujących wprowadzającego lub grupę wprowadzających napoje w opakowaniach.

Jak zapewnia resort klimatu i środowiska – w jednym punkcie ma być możliwość oddania wszystkich typów opakowań od różnych wprowadzających. Jeżeli dane opakowanie zostało objęte systemem przez wszystkie jednostki handlu detalicznego i hurtowego o powierzchni powyżej 200 m kw. – taki punkt będzie mieć obowiązek przyjęcia takiej butelki.

Niezależnie jaki napój konsument kupi, będzie mógł oddać go w dowolnym sklepie o określonej powierzchni, a także w jednostkach o mniejszej powierzchni, które zdecydowały się przystąpić do systemu także w zakresie odbioru opakowań i zwrotu kaucji – napisało ministerstwo.

Przedsiębiorcy będą mogli się przygotować na nowy system. Niewykluczone, że okres przejściowy będzie mógł obowiązywać do końca 2024 r.

Ma to ścisły związek z ewentualną opłatą produktową, którą będą obowiązani wnieść wprowadzający napoje w opakowaniach, którzy nie osiągną wymaganych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu kaucyjnego. Poziomy te po raz pierwszy będą obowiązywały w 2025 r. Niezależnie od powyższego, przedsiębiorcy będą mogli uruchomić system przed tym terminem – dodało ministerstwo.

Kary mają być wymierzane producentom za niezbieranie butelek. Aby ich gromadzenie było jednak możliwe – konieczne będzie w pierwszej kolejności wdrożenie przepisów wprowadzających w Polsce system kaucyjny.

Jeżeli kary zostaną uchwalone bez wcześniejszego uruchomienia systemu kaucyjnego, będzie to mogło oznaczać poważny problem dla producentów. To właśnie istnienie systemu umożliwi firmom przeprowadzanie takich zbiórek.

Odpowiednia ustawa ma za zadanie wdrożyć do naszego porządku prawnego unijną dyrektywę o jednorazowym plastiku (ang. Single Use Plastic, SUP). Pierwotnie miała ona wejść w życie razem z ustawą kaucyjną.

Ustawa o jednorazowym plastiku (Single Use Plastic, SUP) ściga się z ustawą kaucyjną. Powinny wejść w życie obie naraz, ale jeśli wejdzie tylko ustawa SUP, to wprowadzi kary dla producentów napojów za niewystarczające poziomy zebranych opakowań po napojach, czyli starych butelek plastikowych i puszek, ale nie da narzędzi do poprawienia skuteczności tych zbiórek. Bo te narzędzia ma wprowadzić ustawa kaucyjna, której losy są nieznane i maleją szanse, by Sejm zdążył ją uchwalić przed wyborami – czytamy w Rzeczpospolitej.

Dyrektywa wychodzi z założenia, że producenci napojów w 2025 r. będą odzyskiwać i ściągać z rynku aż 77 proc. z opakowań, które sami na rynek wypuścili. W ciągu kolejnych czterech lat procent ten ma się regularnie zwiększać i osiągnąć 90 proc.

Ustawa jest potrzebna do tego, aby proces był sprawny. Wówczas będzie możliwe, aby z rynku odzyskać tak dużo z wprowadzonych pakowań.

Jednak przepisy wprowadzające system kaucyjny utknęły w rządowej machinie i nie wiadomo, jakie będą ich losy. Tymczasem ustawa o SUP wprowadzająca kary dla przedsiębiorców jest na najlepszej drodze do uchwalenia – donosi portal money.pl.

Jak wynika z badania przeprowadzonego w czerwcu 2022 roku przez ARC Rynek i Opinia – 88 proc. dorosłych Polaków przyznaje, że podoba im się pomysł wprowadzenia systemu kaucyjnego. 6 proc. badanych zadeklarowało wówczas, że są przeciwnikami takiego rozwiązania.