Poznaj atrakcyjne zabytki i miejsca. Musisz je zobaczyć! TOP 15 podlaskich perełek [2.08.2020]

Katedra Białostocka - Kościół Farny w Białymstoku

Zespół Bazyliki Archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku to zespół świątynny w Białymstoku, złożony z dwóch połączonych ze sobą budynków kościelnych: starego (z początku XVII wieku) oraz nowego (z początku XX wieku).

Bazylika stanowi główną świątynię archidiecezji białostockiej oraz parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku.
Kościół późnorenesansowy zbudowany w latach 1617–1625, murowany, wzniesiony z fundacji Piotra Wiesiołowskiego, ukończony przez jego syna Krzysztofa. Wewnątrz późnobarokowe wyposażenie fundowane przez Jana Klemensa Branickiego. Pierwotnie świątynia miała charakter późnogotycki z elementami renesansu mazowiecko-litewskiego. Ściany Kościoła pokryte polichromią z 1751 wykonaną przez Antoniego Herliczkę.

Ołtarz główny drewniany, pokryty białą polichromią ze złoceniami. Nad ołtarzem wisi obraz Wniebowzięcia NMP, namalowany przez artystę barokowego, tworzącego na dworze Branickich, Augustyna Mirysa. Nad obrazem widnieje oko Opatrzności Bożej. Niżej mensa z tabernakulum (podobnym do tabernakulum Berniniego w Rzymie). Antepedium, to płycizna z rokokowymi rzeźbami, stanowiąca ewenement ikonograficzny, wykorzystano tu bowiem w dobie Oświecenia wątki apokryficzne. Środkowa scena antepedium przedstawia wniebowzięcie NMP; z prawej strony widnieje prorok Eliasz; z lewej – mężczyzna zwrócony twarzą do Maryi.

Po obu stronach ołtarza głównego znajdują się rzeźby św. Piotra i Pawła z 1751 autorstwa Jakuba Fontany lub Jana Jakuba Plerscha. Oprócz ołtarza głównego w kościele znajduje się ołtarz Jezusa Ukrzyżowanego. Na ścianie Starego Kościoła wisi Epitafium Izabelli Branickiej. Jest to haftowana tkanina w pięknej ramie z 1811, wykonana przez przyjaciółkę "Pani Krakowskiej". Na szczycie Epitafium znajduje się alabastrowy wazon, zawierający pamiątki drogie sercu Izabelli. Świątynia posiada późnobarokowe organy ufundowane przez Jana Klemensa Branickiego i zbudowane w 1753 przez Antoniego Wierzbowskiego z Warszawy.

Na ścianach Starego Kościoła Farnego wiszą trzy tablice. Pierwsza upamiętniająca fundację kościoła z 1617. Druga pamiątkowa Franciszka Karpińskiego ufundowana w 175. rocznicę śmierci poety. Trzecia z informacją o konsekracji tej świątyni w drugą niedzielę po Wielkanocy w 1664.

Kościół stanowił mauzoleum rodzinne rodu Gryfitów-Branickich. Nagrobek po prawej stronie ołtarza poświęcony jest pamięci babki i ojca Jana Klemensa – pochowane są tu serca: marszałkowej koronnej Katarzyny Aleksandry z Czarneckich Branickiej (zm. 1698) i Stefana Mikołaja Branickiego (zm. 1709).

Nad przedsionkiem kościoła znajdują się organy ufundowane przez byłego marszałka powiatu białostockiego Jakuba Sakowicza w 1903 roku. Po licznych przebudowach i naprawach organy dostały nowe brzmienie. Można ich posłuchać w trakcie trwania nabożeństw. Co roku są organizowane letnie Katedralne Koncerty Organowe, podczas których można podziwiać brzmienie i wirtuozowską grę organistów zarówno polskich, jak i zagranicznych.