Polska Amazonia, czyli dolina Narwi

Jednym ze sposobów poznania tej magicznej krainy jest wycieczka rowerowa Podlaskim Szlakiem Bocianim, który otrzymał Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej w 2003 roku.

Podlaski Szlak Bociani uchodzi za największe skupisko bociana białego w całej Europie. Łączy on najpiękniejsze miejsca województwa podlaskiego, w tym 4 parki narodowe: białowieski - z żubrami, biebrzański - ostoję łosia, narwiański - zwany polską Amazonią oraz wigierski - z przepięknym jeziorem Wigry.

Jest to najdłuższy, znakowany szlak rowerowy, liczący 412 km. Dzięki tablicom informacyjnym można poznać życie i zwyczaje bociana białego. Część szlaku prowadzi Doliną Narwi przez Doktorce - Suraż - Turośń Dolną - Baciuty - Bokiny - Pajewo - Tykocin. Turysta może wybrać dowolny fragment szlaku i ulubioną formę aktywnego wypoczynku poruszając się np.: rowerem, kajakiem czy łodzią pychówką bądź tratwą.

Na 86. kilometrze szlaku znajduje się miejscowość letniskowa Doktorce, położona nad Narwią. Można tu skorzystać z atrakcji parku linowego przy ośrodku wypoczynkowym Zacisze.

Kolejnym punktem na szlaku jest Suraż. Warto tu zwiedzić: średniowieczne grodzisko - Górę Królowej Bony w Surażu, kościół p.w. Bożego Ciała z lat 1873-76, muzea: archeologiczne i etnograficzne oraz wczesnośredniowieczną osadę słowiańską "Nawia", która organizuje średniowieczne festyny "Grodzisko". Trzeba też zobaczyć kurhany z IV w. w Surażu, Zawykach, Doktorcach i Śledzińskich. Projekt "Suraż - zaginione światy" otrzymał Wyróżnienie Prezesa PROT jako Najlepszy Produkt Turystyczny 2009 r.

Za Surażem zaczyna się Narwiański Park Narodowy, chroniący unikalny system rzeki wielokorytowej - Narwi. Zatrzymując się w miejscowości Waniewo można odwiedzić nowe Centrum Informacji Turystycznej położone tuż przy kładce przyrodniczej Śliwno - Waniewo. Kładka ma ponad 1 km długości i pozwala na dotarcie do serca parku bez korzystania z łodzi czy kajaka. Niewątpliwą atrakcją tej ścieżki jest przeprawa przez liczne koryta rzeczne przy pomocy pływających pomostów umocowanych na linach. Na początku i środku trasy znajdują się wieże widokowe, z których można podziwiać panoramę doliny Narwi.

Jednym z najpiękniejszych przystanków na szlaku jest barokowy Tykocin. Przy rynku w kształcie trapezu, na środku którego stoi pomnik Stefana Czarnieckiego (z lat 1761-63), znajduje się tu ufundowany przez ród Branickich kościół pw. Św. Trójcy. Uwagę turystów przykuwa też zrekonstruowany zamek, wcześniej wzniesiony przez Zygmunta Augusta oraz Wielka Synagoga z 1642 r., pełniąca obecnie funkcję muzeum.

Kilka kilometrów od Tykocina leży Pentowo "VII Europejska Wieś Bociania". Tytuł ten jest przyznawany tylko jednemu takiemu miejscu w każdym kraju. Obecnie w Pentowie jest 36 gniazd zasiedlonych, ale ich ilość nieustannie rośnie. Znajduje się tu również zabytkowy dwór szlachecki rodziny Toczydłowskich, stadnina koni i hodowla koników polskich.

Pomiędzy dwoma parkami narodowymi biebrzańskim i narwiańskim, niedaleko zabytkowego Tykocina i zaledwie kilometr od Pentowa, znajdują się gościnne Kiermusy. Jest to doskonały przykład wykorzystania polskiej historii, kultury i tradycji. Jantarowy Kasztel, Dworek nad Łąkami, Karczma Rzym, Dworskie Czworaki (Rybak, Garncarz, Bartnik, Kowal i Tkacz) oraz Domek Rasputina mogą pomieścić ponad 100 biesiadników. Właściciel przedsięwzięcia, zwany dziedzicem kiermusiańskich włości, zadbał o to, aby w niepowtarzalnych wnętrzach goście mogli nie tylko zamieszkać, ale też zażywać rozkoszy podniebienia: kosztować chleba z prawdziwego pieca chlebowego, ryb i mięs przyrządzanych na ruszcie według staropolskich przepisów oraz próbować miejscowego napitku - Kiermusówki. Do dodatkowych atrakcji należą: jarmark rękodzieła i staroci (odbywający się w każdą pierwszą niedzielę miesiąca na tutejszej Czarciej Polanie), kuligi z pochodniami, ogniska z muzyką w sarmackim stylu, turnieje rycerskie, tematyczne wycieczki historyczne dla dzieci i młodzieży.

Warto dodać, że Jantarowy Kasztel w Kiermusach został wybudowany z kamienia polnego na wzór średniowiecznego zamku granicznego. Powstał nad samą Narwią, w miejscu dawnej granicy pomiędzy Wielkim Księstwem Litewskim a Rzeczypospolitą. Edukacyjne Muzeum Oręża Polskiego im. Jerzego Hoffmana w Jantarowym Kasztelu w swoich zbiorach posiada zarówno militaria, jak i eksponaty etnograficzne, które przybliżają czasy największych zwycięstw oręża Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego Jest to twórcze rozwinięcie Certyfikatu Polskiej Organizacji Turystycznej z 2003 r. Produkt obejmuje m.in.: zwiedzanie, spływy kajakowe, pokazy walk rycerskich.

Dolinę Narwi najlepiej poznawać z poziomu wody. Warto więc wziąć udział w spływie kajakowym pod hasłem "Pograniczem Kultur". To 7-dniowy spływ połączony z poznawaniem bogactw i walorów przyrodniczych i kulturowych. Na trasie można odwiedzić 3 parki narodowe (białowieski, narwiański i biebrzański), a także zapoznać się z kulturami: białoruską, ukraińską, polską i żydowską. Spływ "Pograniczem Kultur" został wyróżniony Nagrodą Prezesa UKFiT "Przebiśnig" w 1995 r. Trzy miejsca na trasie tego spływu otrzymały w 2010 roku odznaki Zielonych Szlaków Green Ways. Trasa tygodniowego spływu obejmuje: start z miejscowości Bondary, a dalej przez Ploski, Suraż, Bokiny, Waniewo, Rzędziany, Tykocin aż do Strękowej Góry.

W programie spływu: spotkanie z kulturą białoruską (występ zespołu białoruskiego, kuchnia białoruska), zwiedzanie Krainy Otwartych Okiennic, wieczór ukraiński (występ zespołu ukraińskiego, kuchnia ukraińska), prezentację "Suraż Zaginione Światy" (zwiedzanie miasta, wizyty w muzeach śladami dawnej wielokulturowości miasta), wieczór polski (występy zespołów ludowych z gminy Łapy, kuchnia polska), atrakcje turystyczne Narwiańskiego Parku Narodowego w tym spacer kładką Śliwno - Waniewo, zwiedzanie Muzeum Narwiańskiego Parku Narodowego w Kurowie, zwiedzanie Tykocina i zabytków kultury żydowskiej, smakowanie kuchni żydowskiej, poznawanie walorów Biebrzańskiego Parku Narodowego. Szczegóły dotyczące trasy i terminów spływu można znaleźć na : www.gornanarew.pl.