Plebiscyt "Porannego": Białostoczanin wszech czasów. Branicki, Sopoćko, Zamenhof, Małaszyński, Scorupco czy Frankowski?

ks. Michał Sopoćko (1888-1975)

Ja bym sklonował kilka osób, połączył je i zrobił jedną - żartuje Andrzej Lechowski, szef Muzeum Podlaskiego. I chce wziąć Branickiego z Zamenhofem. Do tego szczyptę z Nory Ney i trochę dołożyć z przedwojennego prezydenta Nowakowskiego. A to wszystko jeszcze zmieszać z Kawelinem.

- Z tego wychodzi klon taki: z Branickiego wyjmujemy geny wielkopańskie, bo lubił on zrobić sobie dwór i otoczyć się przepychem. Z Zamenhofa bierzemy ducha tolerancji i otwarcia na innych. Z Nory Ney pożyczamy geny, jak zrobić światową karierę - te są nam wszystkim bardzo potrzebne. Z Nowakowskiego bierzemy wzór, jak należy sprawować służbę publiczna. A z Kawelina - jak się bawić na rautach i być dobroczyńcą.

Bo też i białostoczan mieliśmy sławetnych. Wśród nich prezydenta RP na wychodźstwie (Ryszard Kaczorowski), premiera Izraela (Icchak Szamir).

Już te dwie postacie ukazują, jaką mieszanką pod względem narodowościowym, religijnym, kulturowym był Białystok. A w tym roku przypada wyjątkowa dla naszego miasta rocznica - okrągłe 260 lat od lokacji miasta na prawach magdeburskich. Dokładnie 1 lutego 1749 roku Białystok otrzymał przywilej królewski Augusta III.

Wiesław Kazanecki (1939-1989), poeta

Spacerkiem przez epoki

Co prawda historycy przypominają, że Białystok prawa miejskie dostał już w 1691 roku, za Stefana Mikołaja Branickiego, ale dopiero za czasów jego syna Jan Klemensa stał się prawdziwym miastem. I tę rocznicę władze zamierzają hucznie świętować w czerwcu na Dniach Białegostoku.

My postanowiliśmy uczcić tę rocznicę wyjątkowym plebiscytem. Do tej pory wybierane były u nas okazyjnie głównie osobistości roku, zasłużone dla miasta w różnych dziedzinach. Dekadę temu Uniwersytet w Białymstoku zorganizował plebiscyt na białostoczanina XX wieku.

Ale historia miasta zahacza o cztery stulecia. I dlatego proponujemy plebiscyt na białostoczanina wszech czasów.

Niekoniecznie musi to być ktoś, kto urodził się w naszym mieście. Są przecież w historii wspaniałe postacie, które po prostu los rzucił do Białegostoku. Tak jak doktor Irena Białówna, wyjątkowo oddana białostockim dzieciom, czy przedwojenny prezydent Seweryn Nowakowski, który do końca nie chciał opuścić miasta i jego mieszkańców. A łódzcy fabrykanci Hasbach i Becker, którzy budowali potęgę przemysłową XIX-wiecznego Białegostoku?

Albo na odwrót: tu się urodzili, a zasłynęli w świecie, jak Ludwik Zamenhof, aktorka Nora Ney czy malarz Max Weber.

Nie brakuje też całych zasłużonych dla miasta rodzin. Przykładem mogą być Piotrowie Sawiccy: ojciec to twórca Białostockiego Teatru Lalek, a syn znany współczesny fotograf.

A może warto docenić współczesne pokolenie młodych białostoczan, którzy szturmują piedestały panteonu popkultury, jak Szymon Hołownia, Paweł Małaszyński czy Agnieszka Maciąg?

Paweł Małaszyński, aktor filmowy i telewizyjny

Białystok = hetman?

Niczego nie przesądzamy, nie podpowiadamy i nikogo nie pokazujemy palcem. Bo chcemy, byście to Wy, mieszkańcy naszego miasta, sami wybrali tego naj...

- Dla mnie nie ulega wątpliwości, że jest jedna jedyna osoba, która na taki tytuł zasługuje, czyli imć pan hetman Branicki - przekonany jest prof. Jerzy Kopania, etyk. -
Żadna inna postać nie jest tej miary i nie ma takich zasług dla miasta jak on. Na drugim miejscu stawiałbym Ludwika Zamenhofa, który najbardziej rozsławił Białystok na świecie. A na trzecim miejscu widzę profesor Barbarę Kudrycką, która dla Białegostoku zrobiła bardzo dużo, chociaż może nie jest to tak widoczne.

- Jak by nie patrzeć, na czele jest Klemens Branicki z małżonką - nie ma wątpliwości Jan Leończuk, dyrektor Książnicy Podlaskiej. - To oni właściwie założyli miasto, uformowało się ono przecież wokół ich pałacu, wchłonęło te wszystkie okoliczne wsie. I właśnie takie wielkopańsko-wiejskie pozostaje ono do dziś, w czym tkwi zresztą jego koloryt.

Człowiek sztuki, czyli Marcin Nałęcz-Niesiołowski, dyrektor Opery i Filharmonii Podlaskiej, nie ma wątpliwości. - Jerzy Maksymiuk - mówi krótko. - To wybitny polski dyrygent, piewca samych dobrych informacji i nowin o Podlasiu i Białymstoku. To osoba, która ze wszech miar zasługuje na otrzymanie tego zaszczytnego tytułu.
Sporo osób wskazuje czasy współczesne i związane z nimi osoby i wydarzenia.

- Dla mnie osobą, która zasługuje na najwyższe uznanie, jest ojciec Edward Konkol - mówi Krystyna Zabawska, lekkoatletka startująca w konkurencji pchnięcia kulą. - To postać, która może być wzorem społecznika, bo bezinteresownie pomaga ludziom. A to ważne zwłaszcza w dzisiejszych czasach, gdy przede wszystkim jest pogoń za własnym interesem.

- Proponuję, aby uhonorować błogosławionego księdza Michała Sopoćkę, który był związany z Białymstokiem przez szereg lat - podsuwa ksiądz Adam Dębski, rzecznik białostockiej kurii metropolitalnej. - Jako gorliwy kapłan posługiwał mieszkańcom miasta, rozkrzewiał kult Bożego Miłosierdzia, był doskonałym pedagogiem.

Kandydatów jest sporo. I sporo dajemy czasu na wybór tego naj.... Od jutra przez dwa miesiące będziemy drukować kupony, na których można wpisywać trzy nazwiska kandydatów na białostoczanina wszech czasów. Jeśli ktoś chce, może swój wybór uzasadnić. A przez kolejne miesiące będziemy wybierać finałową dziesiątkę. Plebiscyt rozstrzygniemy w czerwcowe Dni Białegostoku. Wśród Czytelników biorących udział w zabawie rozlosujemy nagrody.

Seweryn Nowakowski (1894-1939), prezydent Białegostoku

Oto nasi kandydaci do tytułu Białostoczanina Wszechczasów:

Jan Klemens Branicki (1689-1771), sprawił, że Białystok stał się miastem

Izabela Branicka(1730-1808), Białystok zawdzięcza jej powstanie pierwszych szkół

Ludwik Zamenhof (1859-1917), twórca esperanto

ks. Michał Sopoćko (1888-1975)

Irena Białówna (1900-1982), lekarka, społecznik

Paweł Małaszyński, aktor filmowy i telewizyjny

Janusz Laskowski, piosenkarz, twórca "Beaty"

Wiesław Kazanecki (1939-1989), poeta

Ryszard Kaczorowski, ostatni prezydent RP na uchodźstwie

Jerzy Maksymiuk, dyrygent, kompozytor, pianista

Albert Savin (1906-1993), wynalazca szczepionki przeciw polio

Izabella Scorupco, aktorka filmowa

Seweryn Nowakowski (1894-1939), prezydent Białegostoku

Marian Szamatowicz, lekarz, twórca polskiej metody in vitro

Nora Ney (1908-2003), gwiazda kina niemego

Tomasz Frankowski, piłkarz Jagiellonii, reprezentant Polski

Alfons Karny (1901-1989), rzeźbiarz