Piotr Łopuszański – Warszawa literacka w okresie międzywojennym

Piotr Łopuszański, z wykształcenia filozof, ale także publicysta i pisarz, we wstępie książki konstatuje, iż większość opracowań dotyczących literatów i życia literackiego w międzywojennej Warszawie nie dość, że skupia się na wybranych grupach twórczych, to jeszcze pełna jest przekłamań bądź zwyczajnych nieścisłości. Zatem trzeba być przygotowanym, że „Warszawa literacka w okresie międzywojennym” będzie naszpikowana konkretnymi informacjami, przeplatanymi anegdotami i ciekawostkami – nie na odwrót.

Szczególnie z perspektywy wciąż powracających dyskusji o tym, czym w ogóle jest dziś kultura, wciąż aktualne zdają się słowa Witkacego o dominacji kultury niedojrzałości, charakteryzowanej przez filozofa Josa Ortegę y Gasseta jako „bunt mas”, a tłumaczącej obniżenie się poziomu kultury demokratyzacją życia i szerszym dostępem do dóbr niematerialnych. Idąc tym tropem logicznym stają się zdania o nieopłacalności drukowania ambitnej literatury. Już w połowie lat 20. XX wieku, czyli praktycznie przed stu laty według Piotra Łopuszańskiego „poezja i proza zalegały w składach...wydawano za to na potęgę powieści sensacyjne, reportaże wojenne, romanse”, bo to się sprzedawało. Zatem dzisiejsze biadania nad upadkiem czytelnictwa nie są niczym nowym, podobnie jak nad marnymi zarobkami literatów. Wówczas też jedni przymierali głodem, innych oszukiwali wydawcy, choćby drukując wyższe nakłady, niż zapisali w umowach, kiedy tymczasem Julian Tuwim brał od Hanki Ordonówny cztery tysiące ówczesnych złotych miesięcznie za pisanie tekstów przebojów.

Z perspektywy rozlicznych opracowań tamtych czasów, często skażonych komunistyczną propagandą, Piotr Łopuszański stara się właściwie odczytać niektóre zachowania i sympatie polityczne luminarzy pióra. Przypomina prawicowe poglądy noblisty Reymonta, jego przyjaźń z Romanem Dmowskim i innymi postaciami Narodowej Demokracji i publikacje w prawicowych pismach. Zamieszcza wiele wypowiedzi takich sław jak Witold Gombrowicz, Maria Dąbrowska czy wreszcie samego Witkacego, jakie spontanicznie pojawiały się w prasie po przewrocie majowym Józefa Piłsudskiego i przywołuje znaczenia postaci opisanych w „Pożegnaniu jesieni”. Po śmierci Marszałka liczba białych plam, czyli ingerencji cenzury w pisma literackie znacznie zaczęła wzrastać.

Staranność pracy Piotra Łopuszańskiego docenią wielbiciele literatury dziecięcej. Łza kręci się w oku, kiedy autor przypomina kulisy powstania serii przygód Koziołka Matołka, „Finka” Jana Grabowskiego, ”Plastusiowego pamiętnika”, „Kajtusia czarodzieja” czy sławnej do dziś „Lokomotywy”. Odrodzenie Państwa Polskiego to nie tylko gwałtowny rozwój literatury dla dorosłych, ale wspaniałe potraktowanie najmłodszych odbiorców. Wiele z tych książek to wciąż pisarstwo najwyższej próby.

Obyczajowe skandale, zdrady i rozwody, pojedynki i pijaństwa, miejsca w których wypadało bywać i osoby z którymi warto było sypiać niech pozostaną zachętą do sięgnięcia po „Warszawę literacką w okresie międzywojennym”. To była prawdziwa bohema!