OiFP. Ballady i pieśni Stanisława Moniuszki. Przy fortepianie Jolanta Pszczółkowska-Pawlik

Aktualizacja - koncert został odwołany
W niedzielny wieczór Opera i Filharmonia Podlaska zaprasza na koncert ballad i pieśni Stanisława Moniuszki. Wystąpią: Karolina Róża Kowalczyk – sopran, Elwira Janasik – mezzosopran, Krzysztof Chalimoniuk – bas-baryton, Ihor Maryshkin – baryton, Andrzej Lenart – baryton oraz Jolanta Pszczółkowska-Pawlik – fortepian, prowadzenie koncertu i opieka artystyczna. Poezja polskich romantyków wybrzmi w muzyce Stanisława Moniuszki, „ojca polskiej opery”, którego tego wieczoru przypomnimy sobie jako tego, kto wprowadził do naszych domów kulturę rodzinnego śpiewania i muzykowania. Usłyszymy m.in. „Znasz-li ten kraj”, „Czaty”, „Jaskółeczkę”, „Powrót taty”. Do wysłuchania tych cudownych ballad i pieśni zapraszamy całe rodziny: kupując dwa bilety, trzeci otrzymacie Państwo za symboliczną złotówkę.

„Powrót taty” to jedna z najpiękniejszych i najdoskonalszych pod każdym względem ballad Adama Mickiewicza. Czesław Zgorzelski, filolog i edytor dzieł Mickiewicza, uważa, że „stoi w całym cyklu osobno, niepodobny do żadnej ze swych balladowych siostrzyc. Jakby baśń dla dzieci kryjąca w swej narracji moralitetowe zwyczaje. Przedziwna – chciałoby się rzec: kunsztowna prostota w wysłowieniu oraz naiwna naturalność w ujmowaniu niezwykłości sensacyjnego zdarzenia stają się oczywistą konsekwencją spojrzenia sprowadzonego do poziomu naiwności dziecięcej.” Kto z nas – maturzystów rocznika ’89 i wcześniejszych – nie zna i do dziś nie pamięta choćby pierwszych wersów tej ballady?

"Pójdźcie, o dziatki, pójdźcie wszystkie razem
Za miasto, pod słup na wzgórek,
Tam przed cudownym klęknijcie obrazem,
Pobożnie zmówcie paciórek.

Tato nie wraca; ranki i wieczory
We łzach go czekam i trwodze;
Rozlały rzeki, pełne zwierza bory
I pełno zbójców na drodze".

Nic dziwnego, że zachwyciła ona i Stanisława Moniuszkę, który wraz z muzyczną recepcją dzieł polskich romantyków wprowadził do rodzimej muzyki ballady i pieśni, zaszczepiając nam jednocześnie kulturę rodzinnego śpiewania, wspólnego muzykowania. Dążeniu do stworzenia powszechnego repertuaru pieśni, adresowanego do muzyków-amatorów, służyła prostota języka muzycznego i budowy utworów. Mimo to obniżenie stopnia trudności wykonawczej nie zaważyło na urodzie pieśni. Moniuszko okazał się mistrzem pięknych melodii i bel canta. Jego pieśni wyróżniają śpiewne, łatwo wpadające w ucho tematy muzyczne. Charakter tekstu doskonale pokrywa się z rysunkiem melodii, doborem wygodnych do zaintonowania zwrotów interwałowych. Partii wokalnej towarzyszy łatwy zazwyczaj akompaniament fortepianowy, bez wirtuozowskich efektów, o prostej harmonice i nieskomplikowanej fakturze. Moniuszko nawiązywał w pieśniach do polskiego folkloru, wprowadzając charakterystyczne zwroty melodyczne oraz rytmikę tańców: mazura, krakowiaka i poloneza.

Komponował pieśni przede wszystkim do tekstów współczesnych sobie poetów polskich: Adama Mickiewicza, Aleksandra Chodźki, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Władysława Syrokomli (czyli Ludwika Kondratowicza), Jana Czeczota, Teofila Lenartowicza, Józefa Korzeniowskiego, sporadycznie sięgał po wiersze poetów francuskich, niemieckich i angielskich. Pod względem treści obejmują one wszystkie możliwe tematy: od pieśni idyllicznych ("Wiosna", "Polna różyczka", "Prząśniczka"), poprzez refleksyjne ("Po nocnej rosie", "Dola"), religijne ("Treny"), patriotyczne ("Pieśń wojenna", "Stary kapral", "Znaszli ten kraj"), historyczne ("Bolesław Chrobry") i obyczajowe ("Triolet") po pieśni miłosne ("Rozmowa", "Pieszczotka") i fantastyczne ("Świtezianka", "Czaty"). Tak szeroki zakres tematyki miał wpływ na sposób kształtowania utworów, stąd w zakresie gatunkowym obok piosnek sielskich, znajdziemy dumki, ballady, romanse, sceny dramatyczne, pieśni bliskie psalmom i hymnom oraz typowe dla romantyzmu pieśni liryczne. Większość z nich posiada wysokie walory artystyczne, niektóre jednak pisane były jako utwory pedagogiczne, czy też jako kompozycje żartobliwe dla dzieci czy kabarecistów.

W ciągu całego życia Moniuszko skomponował ponad 300 pieśni, w tym 267 zebranych w 12 zbiorów zatytułowanych "Śpiewnik domowy" (pierwsze sześć wydanych zostało za życia Moniuszki, pozostałe – po jego śmierci). Dziś jedynie kilka z nich znanych jest powszechnie. Jedną z najcenniejszych pod względem artystycznym jest słynna "Prząśniczka" do słów Jana Czeczota, z charakterystycznym, ilustrującym terkot kołowrotka akompaniamentem i prowadzoną na jego tle liryczną melodią. Z kolei zupełnie inna w nastroju pieśń "Znasz-li ten kraj" do słów Goethego w przekładzie Adama Mickiewicza porusza intensywną, żarliwą emocjonalnością, osiągniętą bardzo skromnymi środkami – jedynie genialnie ukształtowaną liryczną melodyką. Podobną siłą ekspresji porusza pieśń "O matko moja" do tekstu Jana Prusinowskiego.

PROGRAM:

ELWIRA JANASIK – mezzosopran
„Do Niemna”
„Triolet”
„Nad rzeką”
„Sen”
„Groźna dziewczyna”

ANDRZEJ LENART – baryton
„Znasz-li ten kraj”
„Wzgardzona piosenka”
„Serenada”

KAROLINA RÓŻA KOWALCZYK – sopran
„Pieśń Nai”
„Czy powróci”
„Jaskółeczka”
„Dary”
„Dalibóg-że”
„Gdyby kto mnie kochał szczerze”

IHOR MARYSHKIN – baryton
„O matko moja”
„Tęsknota”
„Niepogoda”
„Gdybym ptaszka postać miał”
„Do dziecięcia”
„Dwie zorze”

KRZYSZTOF CHALIMONIUK – bas-baryton
„Powrót taty” – ballada

KAROLINA RÓŻA KOWALCZYK – sopran
„Książę Magnus i Trolla” – ballada

ANDRZEJ LENART – baryton
„Czaty” – ballada

Zobacz też: Koncert Świąteczny Chóru "Moniuszkowców" w MDK w Radomsku