„Lipcowi. Twarze ofiar Obławy Augustowskiej”. Wystawa historycznych fotografii w centrum Suwałk

To Instytut Pileckiego z Warszawy stworzył wystawę „Lipcowi. Twarze ofiar Obławy Augustowskiej” złożoną ze zdjęć mężczyzn, kobiet i dzieci, których Sowieci zamordowali w nieznanej do dziś lokalizacji w lipcu i sierpniu 1945 r. Na Suwalszczyźnie określa się ich mianem „Lipcowych”. Wernisaż odbył się 17 stycznia na placu Marii Konopnickiej w Suwałkach.

W lipcu 1945 r. Armia Czerwona i sowiecki aparat bezpieczeństwa, wspierane przez polskie wojsko i UB, przeprowadziły operację, która przeszła do historii jako Obława Augustowska. Jednostki o łącznej sile ponad 45 tys. żołnierzy i funkcjonariuszy otrzymały rozkaz przeczesania całej Puszczy Augustowskiej. Osoby podejrzane o działalność konspiracyjną były aresztowane i brutalnie przesłuchiwane przez sowiecki kontrwywiad wojskowy „Smiersz”.

W wyniku Obławy zatrzymano ponad 7 tys. osób. Około 5 tys. z nich zwolniono potem do domów. Przeszło 500 osób zostało przekazanych władzom sowieckiej Litwy. 592 osoby Sowieci rozstrzelali i pochowali w nieznanym miejscu. Prawdopodobnie ten sam los spotkał kolejny tysiąc zatrzymanych. Rodziny i bliscy ofiar Obławy Augustowskiej do dziś nie znają miejsca ich spoczynku.

– Obława Augustowska do dziś nie jest należycie wyjaśniona z powodu braku dostępu do rosyjskich archiwów. Nie jest też dostatecznie znana samym Polakom. Dlatego cieszy mnie, że Instytut podjął trud upamiętnienia tych wydarzeń u samego źródła, w Augustowie i na Suwalszczyźnie – mówi prof. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego. — To ostatni moment, żeby odzyskać dla naszej pamięci ofiary tej zbrodni. Wystawę „Lipcowi” przygotowywaliśmy we współpracy z rodzinami ofiar Obławy Augustowskiej, które przez lata starały się dowiedzieć, co spotkało ich bliskich. W tych poszukiwaniach mogli liczyć na wsparcie niezależnej organizacji Memoriał, która pod koniec grudnia została zamknięta przez władze rosyjskie. W tym trudnym czasie dla badaczy ze stowarzyszenia Memoriał, jesteśmy im bardzo wdzięczni za zaangażowanie w pomoc rodzinom ofiar Obławy Augustowskiej.

Wystawa miała swoją premierę 13 października 2021 r. w ramach inauguracji działalności Instytutu Pileckiego w Augustowie. W listopadzie 2021 r. została nominowana do prestiżowej nagrody „Projekt Roku” Stowarzyszenia Twórców Grafiki Użytkowej w kategorii „Impakt Społeczny”.

– Na wystawie pokazujemy kolekcję zdjęć portretowych osób zamordowanych przez Sowietów w wyniku Obławy Augustowskiej. Fotografie – nawet zniszczone lub słabej jakości – stanowią dziś jedyny nośnik, dzięki któremu wizerunki ofiar zachowały się do naszych czasów. Dzięki technikom rekonstrukcji cyfrowej i koloryzacji wystawa ukazuje prawdziwe oblicza tych osób. Stajemy z nimi twarzą w twarz, dzięki czemu możemy dostrzec rozmiar straty i skalę zbrodni, która przerwała życiorysy setek odważnych, młodych ludzi, pełnych pasji i planów na przyszłość – tłumaczy Bartosz Gralicki, pełnomocnik dyrektora Instytutu Pileckiego w Augustowie oraz kurator wystawy.

Organizatorzy: Instytut Pileckiego | Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Partnerzy: Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej | Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie | Starostwo Powiatowe w Suwałkach | Urząd Miejski w Suwałkach |
Instytut Pamięci Narodowej – oddział w Białymstoku
Instytut Pileckiego w Augustowie