Leśna Dolina. Rasistowski atak. Podpalili mieszkanie

Po pierwszym podpaleniu mieszkania, w którym żyła kilkuosobowa czeczeńska rodzina bardzo szybko zapadła cisza. Społeczność osiedla Zielonych Wzgórz w Białymstoku solidarnie przyjęła postawę: nic nie widziałem, nic nie słyszałem, nie mam pojęcia, kto to mógł zrobić. Policja wobec niewykrycia sprawców umorzyła śledztwo.

Po drugim podpaleniu mieszkania, w którym żyła inna kilkuosobowa czeczeńska rodzina, ten sam schemat powtórzył się niemal w każdym punkcie. Jednak stało się coś wyjątkowego: głos zabrała profesor Teresa Lipowicz, sprawująca zaszczytny urząd Rzecznika Praw Człowieka w Polsce. Pani rzecznik zaapelowała do władz miejskich i wojewódzkich oraz do policji o uczynienie wszystkiego, aby ująć sprawców tych zbrodniczych czynów. Poza tym postanowiła osobiście nadzorować przebieg policyjnego i prokuratorskiego śledztwa.

Minęły dwa tygodnie i na Leśnej Dolinie znów zapłonęło mieszkanie. Przebieg zdarzenia był niemal identyczny jak w dwóch poprzednich przypadkach. Tylko ofiary - na szczęście potencjalne, bo nikomu nic się nie stało - wyłamały się ze schematu. Tym razem to nie były liczne rodziny czeczeńskie. Teraz płomienie w mieszkaniu miały przestraszyć polską rodzinę Kowalczyków - za to zapewne, że wpuściła pod swój dach "obcego" - hinduskiego męża jednej z córek.

Do Białegostoku przyjechał Bartłomiej Sienkiewicz, minister spraw wewnętrznych. Zapowiedział bezwzględne działania państwa wymierzone przeciwko sprawcom rasistowskich ataków. Ale ważniejsze od tych obietnic wydają się słowa:

- Te moralnie zdegenerowane osoby miały i pewnie mają nadal rodziców, miały bądź mają nauczycieli i miały bądź mają katechetów i księży. Moim zdaniem cały ten system zawiódł. To znaczy i rodzice, i szkoła, i Kościół zawiedli.

Etyk i filozof, profesor Jerzy Kopania, uważa, że niechęć wobec obcych i obawa przez nieznanym to zjawiska naturalne i zrozumiałe. Mamy z nimi wszędzie do czynienia, nie tylko w Polsce.

- Niestety, u ludzi prymitywnych ten strach przed obcymi przyjmuje formy wynaturzone, nieprzyzwoite, niemieszczące się w żadnych normach - podkreśla prof. Kopania. - A że jednostki prymitywne żyją wszędzie, to i z takimi przejawami agresji wobec obcych mamy do czynienia wszędzie. Śmiem twierdzić, że w Niemczech czy we Francji takie wydarzenia, jakie u nas zdarzają się raz do roku, mają miejsce co tydzień.

Tak więc profesor Kopania bardziej niż czynami o podłożu rasistowskim zdziwiony jest brakiem skuteczności policji.

- Bulwersuje fakt, że w tak małym środowisku, jakim jest jedno osiedle mieszkaniowe w niewielkim przecież mieście Białymstoku policja jest tak bezradna. Całkiem poważnie zaczynam podejrzewać, że komuś zależy na tym, aby z Białegostoku uczynić polską stolicę rasizmu i ksenofobii. Dlaczego padło na Białystok? Nie wiem.

Profesor podkreśla, że za pomocą prostej manipulacji łatwo jest komuś "dorobić gębę", nawet miastu.

- Proszę sobie wyobrazić, że codziennie w programach informacyjnych i w prasie ogólnopolskiej mówiono by o kradzieżach, jakie miały miejsce w Białymstoku, a nie wspominano by o takich samych zdarzeniach z innych miast. Po kilku dniach cała Polska by wiedziała, że Białystok to miasto złodziei. Właśnie z czymś takim mamy do czynienia teraz, tyle że w odniesieniu do czynów o podłożu rasistowskim. Jestem pewien, że policja doskonale wie, kim są sprawcy, tylko z niezrozumiałych dla mnie powodów nie chce ich schwytać, traktuje z wyjątkową pobłażliwością.
Gdyby jednak w końcu udało się bandytów złapać, to profesor Kopania ma nadzieję, że przed sądem odpowiadać oni będą po prostu za napaść na ludzi - a nie na Czeczenów czy Hindusa.

- Nie chciałbym, żeby wymiar kary uzależniony był od narodowości czy wyznania ofiary - podkreśla.

W Łomży mieszka od ośmiu lat Czeczenka Satsita Khumaidova. Pracuje ona w fundacji Ocalenie, która ma na celu obronę Czeczenów mieszkających w Łomży przed agresją i szykanami ze strony obywateli tego miasta.

Satsita wie o tym, co się dzieje w Białymstoku.

- Moim zdaniem takie rzeczy robią ludzie, którzy sami siebie nie tolerują, nie akceptują - mówi Satsita Khumaidova. - Bo człowiek tak myśli o innych, jak o sobie.

Satsita przyznaje, że akty o podłożu rasistowskim zdarzają się wszędzie. Jednak dostrzega ona pewną prawidłowość:

- Im mniejsze miasto, tym trudniej nam, Czeczenom się w nim żyje. W dużych miastach łatwiej się rozpłynąć w kolorowym tłumie, stać się niewidocznym. W mniejszych, takich jak Łomża czy Białystok, inność kłuje w oczy.

Czeczenka opowiada, że nieraz rozmowa, na przykład z nieznajomą na przystanku autobusowym, zamienia się w przykrą przygodę.

- Rozmawiamy jak dwie kobiety, czekające na autobus, jest wszystko fajnie i nagle słyszę pytanie: A jakiej pani jest narodowości? - opowiada Satsita. - Wtedy zapala mi się czerwona lampka. Bo co to za różnica. Jestem człowiekiem. Czy to ważne, skąd pochodzę? Ale ja zawsze myślę tak: nie trzeba się skupiać na tym, co złego nas spotyka. Bo złych ludzi jest mało. Dobrych jest więcej.

Białostoczanka Lucy Lisowska na własnej skórze przekonała się, że niemal w jednej chwili można stać się "obcym" w swoim rodzinnym mieście.

- Kiedy ponad dwadzieścia lat temu publicznie ogłosiłam, że należę do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, wielu starych, niby sprawdzonych znajomych a nawet przyjaciół odsunęło się ode mnie - wspomina Lucy. - Ale też muszę podkreślić, że wielu nowych przyjaciół zyskałam.

Niedawno Lucy Lisowska wracając do domu spotkała sąsiadów z osiedla.

- Starsze, kulturalne małżeństwo, ludzie wykształceni. O takich mówimy, że są "na poziomie". Wszystko było normalnie: dzień dobry, dzień dobry. Ale nagle ten wykształcony pan krzyknął: "Co ty tu robisz, w naszym mieście?! Twoje miejsce jest w Izraelu!". Nie poczułam się z tym dobrze.

Lucy Lisowska często ma gości z Izraela a także z innych stron świata. Kiedy oprowadza ich po Białymstoku, musi być przygotowana na różne sytuacje.

- Pół biedy, jak nie znają polskiego i nie rozumieją niektórych komentarzy. Ale czasami nie da się ukryć prawdy. To jest przykre, bo wymierzone w naród, którego przedstawicieli w Białymstoku żyje pięcioro. A przynajmniej tylu otwarcie mówi o swoich korzeniach. Wiem, że jest nas więcej, ale z różnych powodów nie wszyscy się do tego przyznają.

Niewątpliwie wizyta ministra Bartłomieja Sienkiewicza i ogólnopolski rozgłos nadany ostatnim wydarzeniom w Białymstoku sprawiły, że policja przynajmniej w sferze werbalnej wykazuje szczerą chęć schwytania i ukarania sprawców podpaleń.

- Nie może być tak, że jedna osoba czy niewielka grupa terroryzuje mieszkańców. To jest bardzo bulwersująca sprawa, która dotyczy nie tylko policji i prokuratury ale też nas wszystkich a więc dziennikarzy, władz, polityków i mieszkańców - mówi rzecznik prasowy komendanta wojewódzkiego policji w Białymstoku, Andrzej Baranowski. - To jest dla nas priorytet, aby ustalić, zatrzymać i pociągnąć sprawców do odpowiedzialności. Również poprzednie podpalenia nadal pozostają w sferze zainteresowań policji. Pracujemy nad tym, by ich sprawcy nie mogli czuć się bezpiecznie i stanęli przed sądem.

Ta ostatnia deklaracja jest istotna, ponieważ dochodzenia wcześniejsze zostały umorzone z powodu niewykrycia sprawców - więc można było się obawiać, że pozostaną oni rzeczywiście bezkarni.