Konserwator zabytków chce chronić ozdoby z PRL-u

To pierwszy neon, który będzie w ten sposób chroniony. Miejmy nadzieje, że konserwator zwróci też uwagę na inne - mówi Włodzimierz Białomyzy ze spółki ADM Bojary.

Firma administruje budynkiem przy ul. Legionowej 2. To tam, nad wejściem do kwiaciarni Żonkil wisi neon w kształcie kwiatu. Służby konserwatorskie chcą go włączyć do ewidencji zabytków. Oznacza to, że nie będzie mógł być samowolnie rozebrany, bez pytania o zdanie konserwatora.

- W mieście jest mnóstwo ciekawych neonów. Ochroną można byłoby objąć na przykład ten wiszący nad sklepem Domus - twierdzi Włodzimierz Białomyzy, który jest też miłośnikiem świetlnych ozdób.

Neony powstawały przeważnie w latach 70. ubiegłego wieku. Były oznaką wielkomiejskości i robiły piorunując wrażenie na ludziach przyjeżdżających do Białegostoku z mniejszych miejscowości.

Za PRL-u na budynkach powstały też sgraffita i mozaiki. W 2008 roku służby konserwatorskie (po kilku przypadkach zniszczenia ozdób) postanowiły przynajmniej część z nich wpisać do rejestru zabytków. Znalazło się tam 29 ozdób, w tym m.in. te na ścianach budynków przy Rynku Kościuszki 3 i 5a oraz Sienkiewicza 24 i 26. Jednym z najbardziej znanych autorów sgraffitów był nieżyjący już Antoni Szymaniuk. O to, by białostoczanie pamiętali o jego dziełach dba Cezary Szymaniuk, syn artysty. To on pod koniec 2011 roku poprosił konserwatora zabytków, by ten objął ochroną mozaikę zdobiącą ścianę na tarasie restauracji Kaunas przy ulicy Wesołej 18. Praca powstała w 1968 roku. Wykonał ją oczywiście Antoni Szymaniuk. Istniało niebezpieczeństwo, że zostanie zakryta przez styropian.

Konserwator zlecił jednak wykonanie karty ewidencyjnej, przez co uratował ozdoby. W zeszłym roku to samo zrobił w przypadku sgraffita "Poczet wybitnych Polaków" (zdobi gimnazjum przy ul. Stołecznej 6) oraz mozaiki z ozdobnych "kółek" na ścianie Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego przy ul. Skłodowskiej 26.

Teraz konserwator idzie za ciosem i chce chronić kolejne ozdoby. - Rozpoczęło się już postępowania o wpis do rejestru zabytków abstrakcji kubistycznej umieszczonej na elewacji budynku przy ul. Nowy Świat 4 - twierdzi Zofia Cybulko, zastępca wojewódzkiego konserwatora zabytków.

W pozostałych przypadkach, służby konserwatorskie chcą włączyć ozdoby do ewidencji zabytków. A to już krok od tego, by znalazły się one w rejestrze zabytków i zostały objęte ścisłą ochroną. Poza wspomnianym wcześniej neonem nad kwiaciarnią Żonkil, chodzi o mozaikę znajdującą się przy wejściu do sklepu spożywczego Market przy al. Piłsudskiego 29 (u zbiegu z Pałacową). Ozdoba jest autorstwa Antoniego Szymaniuka.

Chronione miałyby być też - prawdopodobnie najstarsze białostockie sgraffita - zdobiące ścianę frontową Teatru Dramatycznego. Odkryto je w 2008 roku. Po skuciu tynku w pięciu niszach ukazały się mitologiczne postaci, o których ani historycy, ani pracownicy teatru nie mieli pojęcia. Sgraffita zostały odrestaurowane i dziś są atrakcją budynku przy ul. Elektrycznej 12.

Ostatnią ozdobą do ochrony jest metaloplastyka "Klucz żurawi", która od lat 70. ubiegłego wieku wisi na siedzibie związku łowieckiego przy ul. Jurowieckiej 33.