Kongres Polski Wschodniej. O rozwoju klastrów Bożena Czaja, wiceprezes PAIiZ

- W dobie globalizacji światowej gospodarki i bardzo szybkiego rozwoju nowoczesnych technologii coraz trudniej jest utrzymać konkurencyjność i innowacyjność narodowej gospodarki. Odpowiedzią na rosnące wymagania rynku i postępujący rozwój cywilizacyjny są klastry. Korzyści z uzyskania efektu synergii pomiędzy skupiskiem przedsiębiorców, sektorem publicznym i światem nauki zauważył na przełomie lat 80 i 90 XX wieku amerykański uczony Michael Porter, który jako jeden z pierwszych zdefiniował koncepcję klasteringu.

Obecnie, klastry stają się coraz bardziej skuteczną formą współpracy gospodarczej.
Dzięki wspieraniu lokalnej przedsiębiorczości znacząco wpływają na rozwój gospodarczy poszczególnych regionów poprawiając ich konkurencyjność na arenie międzynarodowej, wspierając wzrost gospodarczy, napływ BIZów i powiązanie inwestorów zagranicznych z gospodarką narodową.
W 2006 roku Unia Europejska uznała klastry jako jeden z dziewięciu priorytetów strategicznych skutecznej promocji innowacji. Koncepcja klastrów stała się ważnym elementem polityki gospodarczej Unii Europejskiej i państw członkowskich wpisując się w europejskie i narodowe strategie rozwoju gospodarczego. W związku z dynamicznym rozwojem klastrów powstały również liczne ogólnoeuropejskie projekty ukierunkowane na wymianę doświadczeń pomiędzy państwami oraz na zwiększenie innowacyjności i systematyzację rozwoju klastrów: European Cluster Alliance, NGPExcellence - Cluster Excellence in the Nordic Countries, Germany and Poland, Pro Inno Europe, The European Cluster Collaboration Platform czy też Nicer

Wraz z przystąpieniem Polski do struktur unijnych uzyskaliśmy dostęp do programów umożliwiających finansowanie projektów budujących powiązania kooperacyjne pomiędzy przedsiębiorstwami, jednostkami naukowymi i administracją. W minionych latach powstało wiele klastrów i inicjatyw klastrowych. Polska od lat skutecznie wspiera działalność klastrową opracowując liczne strategie i programy wspierające tę inicjatywę: Europa 2020, Wizja zrównoważonego rozwoju gospodarczego dla Polski 2050, Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007 – 2013 czy też Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013, Priorytet 1.4 „Promocja i współpraca, Działanie 1.4 Współpraca – powstawanie i rozwój klastrów” oraz Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Działanie 5.1 „Wspieranie rozwoju powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym”. Ponadto dzięki możliwości uzyskania daleko idących efektów synergii pomiędzy rozwojem klastów i Specjalnych Stref Ekonomicznych działania polskiej administracji są ukierunkowane na wzmacnianie instrumentów oddziaływujących na taką interakcję.
Klastry mają bardzo zróżnicowaną formę i charakter działalności, co uzależnione jest m.in. od głębi powiązań wewnątrzklastrowych i stopnia ich innowacyjności. Jednakże zawsze możliwość powstawania klastrów warunkują pewne czynniki, wśród których należy wymienić m.in.:

• dostępność specjalistycznej wiedzy i kadry zarządzającej, innowacyjność przedsiębiorstw,
• dobrze rozwinięta i dostępna infrastruktura badawczo – rozwojowa,
• zapewnienie finansowania rozwoju klastra
• oraz wsparcie instytucji centralnych i regionalnych.

Działalność klastrów wspierają także instytucje z sektora nauki, otoczenia biznesu i administracji państwowej.
Wśród projektów zatwierdzonych do dofinansowania w ramach Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej oraz Regionalnych Programów Operacyjnych w Makroregionie Polski Wschodniej znalazły się przedsięwzięcia takich inicjatyw klastrowych, jak: Podlaski Klaster Bielizny, Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu, Północno-Wschodni Klaster Edukacji Cyfrowej, Wschodni Klaster Obróbki Metali, Wschodni Klaster Odlewniczy, Innowacyjny Klaster „Zdrowie i Turystyka Uzdrowiska – Perły Polski Wschodniej”, Klaster Dolina Ekologicznej Żywności, Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu, Wschodni Klaser Obróbki Metali, Klaster Mazurskie Okna, Klaster Razem Cieplej, ICT Amber – Klaster Informatyczny, Świętokrzysko-Podkarpacki Klaster Energetyczny, Świętokrzysko-Podkarpacki Klaster Budowlany „Innowator”, Dolina Lotnicza, Klaster Dolina Ekologicznej Żywności czy też Lubelski Klaster Branży Spożywczej

Bazując na danych PARP w województwie podlaskim można wyodrębnić 13 klastrów i inicjatyw klastrowych. Ich struktura branżowa wskazuje na zbieżność z potencjałem gospodarczym regionu, w którym dominuje: przetwórstwo spożywcze (Podlaski Klaster Spożywczy, Klaster Spożywczy „Naturalnie z Podlasia”, Podlaski Klaster Piekarniczy), produkcja odzieży (Podlaski Klaster Bielizny), artykułów i usług budowlanych oraz sprzętu i materiałów budowlanych (Wschodni Klaster Budowlany), mebli (Północno-Wschodni Klaster Drzewny), a także edukacji i wiedzy (Północno-Wschodni Klaster Edukacji Cyfrowej).
W regionie działają również inne inicjatywy klastrowe: Klaster Zielonych Technologii, Północno-Wschodni Klaster Turystyczny „Kryształ Europy”, Fundacja Klaster Polskie Jachty, Polski Wschodni Klaster Medyczny oraz inicjatywa klastrowa powiązana z produkcją mleka i wyrobów mleczarskich.
Mając na względzie dalszy dynamiczny rozwój polskiej gospodarki oraz zwiększenie roli klastrów Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości przygotowała, pod honorowym patronatem Ministerstwa Gospodarki publikację: Kierunki i założenia polityki klastrowej w Polsce do 2020 roku. Rekomendacje Grupy roboczej ds. polityki klastrowej. Zostały w niej sformułowane podstawowe zasady, których stosowanie będzie miało kluczowe znaczenie dla powodzenia przyszłej polityki klastrowej.

Wydaje się, że rozwój klastrów w Polsce będzie przede wszystkim uzależniony od woli współpracy ze strony przedsiębiorstw, kwalifikacji koordynatorów wywodzących się z instytucji okołobiznesowych i administracji oraz dostępności wsparcia finansowego na projekty. Polscy przedsiębiorcy, administracja i środowisko naukowe dopiero odkrywają możliwości i korzyści, jakie może im dać współpraca w ramach klastrów.

Wśród nich należy wymienić przede wszystkim takie, jak:
- budowa powiązań kooperacyjnych,
- zwieszenie możliwości przebicia na globalnych rynkach,
- wzrost konkurencyjności,
- napływ kapitału zewnętrznego,
- większa odporność na zawirowania ekonomiczne – efekt synergii,
- dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii,
- szybka wymiana informacji,
- zaspokajanie potrzeb ściśle określonej grupy klientów,
- przełamanie występującej w Polsce nieufności pomiędzy przedsiębiorstwami,
- stworzenie efektów synergii pomiędzy uczestnikami klastra,
- wzmocnienie gospodarki regionu i jego najbardziej perspektywicznych sektorów,
- tworzenie silnych ośrodków naukowych,
- globalizacja wytwarzanych produktów.
Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych będzie aktywnie wspierać wszelkie działania mające na celu rozwój gospodarczy Makroregionu Polski Wschodniej i inicjatyw klastrowych. 

Kongres jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej

Więcej informacji, szczegółowy terminarz spotkań i formularz zgłoszeniowy
na  www.kongrespolskiwschodniej.pl