Jest takie uroczysko... historia Góry Batorego

Sama góra nie zalicza sie do najwyzszych wzniesien w Puszczy - nad poziom morza wznosi sie jedynie na 183 m. Wyzsze od niej na tym obszarze są: w bialoruskiej cześci - Kozia Góra (202 m n.p.m.); w polskiej - wzgórze w okolicy wsi Lipiny (197 m n.p.m.) i wzgórze w okolicy Czerlonki (186 m n.p.m).

Przy zakrecie "partyjnym"

Góra Batorego znajduje sie w oddziale 449, w ciągu wzniesien powstalych na skutek osadzania sie piasków, zwirów i glin w szczelinach rozpadającego sie lodowca na linii Hajnówka - Czerlonka - Grudki - Krynica. Zalicza sie do najciekawszych obiektów na obszarze Rezerwatu Krajobrazowego im. prof. Wladyslawa Szafera. Obok niej biegnie szosa z Hajnówki do Bialowiezy, a takze pieszy zielony szlak turystyczny oraz konny szlak turystyczny, prowadzący ze Starej Bialowiezy do Czerlonki.

Szosa przy Górze Batorego ma bardzo niebezpieczny zakret, na którym dochodzi czesto do wypadków samochodowych, nierzadko ze skutkiem śmiertelnym dla kierowców i pasazerów. W latach sześcdziesiątych wprowadzono tutaj ograniczenie predkości. Stalo sie tak po wypadku, jakiemu ulegla wazna delegacja partyjna. To wtedy zakretowi nadano dośc oryginalną nazwe - Zakret Partyjny - która dzisiaj jest juz w zaniku.

Warto wiedziec, ze Góra Batorego to jednocześnie uroczysko, w literaturze nazywane równiez Batorową Horą (K. W. Wójcicki, J.J. Karpinski), Batorową Górą (Z. Gloger, B. Dyakowski), Batoriewą Gorą (P. Bobrowskij), Baturiną Gorą (A. A. Krudener).

Król Batur obozem stawal...

Otton Hedemann - badacz najdawniejszej historii Puszczy Bialowieskiej - nie znalazl nazwy uroczyska Góra Batorego w starych aktach i na tej podstawie doszedl do wniosku, ze jest to nazwa pochodzenia literackiego z XIX wieku. Oczywiście - jest ona związana z pobytami w Puszczy króla Stefana Batorego, który, strudzony lowami, wybral ponoc na odpoczynek mile dla oka wzniesienie terenu, porosle dziewiczym drzewostanem, dającym upragniony cien dla królewskiego uznojonego czola. Inne Lródla podają, ze na górze tej mial paśc z reki króla pierwszy przez niego upolowany zubr. W związku z tym Batory wydal ponoc wielkie przyjecie.

W reportazu Sieroszewskiego

O Górze Batorego wspominają w swych utworach bądL spisanych wspomnieniach prawie wszyscy literaci i artyści, którzy odwiedzili Puszcze Bialowieską na przelomie XIX i XX wieku. W lipcu 1898 roku byl tutaj Waclaw Sieroszewski, który po tej wizycie pozostawil ślad w postaci beletryzowanego reportazu pt. "Puszcza Bialowieska", opublikowanym po raz pierwszy w 1904 roku. Oto odnośny fragment:
"Góra Batorego - ostatni nasz etap, przedstawia nieduzy pagórek, o plaskim szczycie. Spód jego oplywa szeroka "droga królewska", a naprzeciw pólkolem stoi ściana lasu. W chwili, gdyśmy sie wdarli na wzgórek, zachodzące slonce przeświecalo przez ciemny, wysoki ten bór.

- Tu król Batur, kiedy polowal, obozem stawal. Co? Umial wybrac? Starzy ludzie powiadają, ze przedtem miejsce to lyse bylo i widac bylo daleko bór i droge, a wkolo dolem slal sie las, jak woda…

Istotnie: ani drzewa, ani podloze na pagórku nie mialy charakteru odwiecznej puszczy. Wystawiam sobie, ze bylo ladnie, gdy na jasnych jego stokach bielily sie rozbite namioty, blyszczaly ognie, rycerscy ludzie w futrzanych kolpakach, w myśliwskich kaftanach, wypoczywali po lowach, a dokola slal sie las "jak woda" i pogodny dzien zamieral nad nim".

Jakze zatem zmienilo sie otoczenie góry od tamtego czasu. Dzisiaj wszedzie rośnie las, a sama góra jest ukryta pośród drzew i gdyby nie ostry zakret oraz ograniczenie predkości, mozna byloby jej nie dostrzec z okien szybko mknącego auta.

U podnóza - krzyz i pomnik

W 1920 roku u podnóza Góry Batorego ustawiony zostal drewniany krzyz. Z umocowanej na nim i odnowionej w latach dziewiecdziesiątych tabliczki mozemy dowiedziec sie, ze ustawili go na pamiątke powrotu do Puszczy Bialowieskiej, po odparciu ofensywy bolszewickiej, ochotnicy wojska polskiego, w cywilu - urzednicy Nadleśnictwa Hajnowskiego. Krzyz ten równiez zostal odnowiony w latach dziewiecdziesiątych. Na pierwszym krzyzu ponoc wyryte byly takze nazwiska leśników-zolnierzy. Szkoda, ze nikt nie zadbal o spisanie ich dla potomnych.

W 1934 roku Góra Batorego byla jednym z czterech miejsc w Puszczy Bialowieskiej, skąd pobrano ziemie na kopiec sypany ku czci Józefa Pilsudskiego w Krakowie. Ziemie te zawiozla na miejsce sztafeta rowerowa zlozona z miejscowych leśników.
W dniu 11 listopada 1994 roku u podnóza Góry Batorego odslonieto pomnik poświecony generalom Stanislawowi i Józefowi Bulak-Balachowiczom oraz ich zolnierzom, którzy w latach 20. zostali osiedleni w rejonie Puszczy Bialowieskiej. Fundatorem pomnika bylo ówczesne Towarzystwo Przyjaciól Puszczy Bialowieskiej i Ziemi Hajnowskiej.

Badający obszar Puszczy archeolodzy znaleLli na Górze Batorego kurhany z X-XIII wieku.

Coś dla leśników i botaników

Ciekawy to obszar takze dla leśników i botaników. Stoki góry do początku lat 90. porastala cześciowo, podlegająca ciąglej recesji na calym areale wystepowania - dąbrowa świetlista, która przeszla nastepnie w ubozsze postaci cieplolubnego grądu. Warto przy tym wiedziec, ze dąbrowa świetlista jest najbogatszym w gatunki zbiorowiskiem leśnym. Góre porasta równiez cześciowo bór mieszany. Na pólnoc od niej, w tym samym oddziale, przy zachodnim skraju drogi do Narewki, znajduje sie jeden z najwiekszych w Puszczy platów turzycy drzączkowatej, zwanej takze morską trawą. Gatunek ten do Puszczy zostal zawleczony przez czlowieka.
Zatrzymaj sie zatem wedrowcze w tym miejscu i poddaj sie jego urokowi. A gdy przymkniesz oczy, moze uslyszysz jeszcze sygnal rogów myśliwskich rycerzy Batorowych.