Jan Zumbach – Ostatnia walka

Wojenną karierę Jana Zumbacha Polacy poznali choćby dzięki szkolnej lekturze „Dywizjonu 303” Arkadego Fiedlera. Jednak losy wojennego pilota wszech czasów ułożyły się w rewelacyjną opowieść łotrzykowską, w dodatku wolną od uprzedzeń rasowych.

Patrząc na życie pilota z tej perspektywy, można przyznać, że wiele zawdzięczał Żydom. Ot choćby pieniądze niezbędne na młodzieńcze hulanki pożyczał na lichwiarski procent od niejakiego pana Cholewy. Oprocentowanie malało w zależności od postępów w pilotażu w sławnej dęblińskiej Szkole Orląt. Kiedy już pułkownik Zumbach obrósł w piórka pilota RAF-u, jeszcze w 1944 roku wykonał kilka „misji” z Londynu do Antwerpii, by przerzucić nad kanałem La Manche spore ilości diamentów na zlecenie swoich żydowskich znajomych. Po II wojnie światowej, za zarobione na przemycie pieniądze kupił kilka samolotów, i oprócz przewożenia pasażerów przemycał choćby szwajcarskie zegarki. Kiedy zgłosili się do niego Żydzi, by pomagał w przewozach ważnych person do rodzącego się państwa Izrael – podjął i to ryzyko. A przecież wspomina, że jeszcze przed wojną przyznanie się do zażyłości z Żydem w Polsce, szczególnie w szkole oficerskiej, mogło grozić ostracyzmem.

Umiłowanie awanturnictwa, przygód, a nade wszystko pilotażu, popchnęły Jana Zumbacha do zostania najemnikiem podczas wojen w Katandze i w Biafrze. Nie wiadomo do końca, czy uważał że służy w słusznej sprawie, czy była to zwykła żyłka do przygód, w każdym bądź razie wolał bombardowanie Afryki, niż prowadzenie dyskoteki na Avenue des Champs-Élysées z najpiękniejszymi nawet dziewczynami.

Co ważne, czytając wspomnienia Jana Zumbacha, ma się wrażenie że to opowieść dobrego kumpla. Dziś znając afrykańskie wojny z fabularyzowanych reportaży Ryszarda Kapuścińskiego warto przypomnieć sobie, jak takie walki wyglądały od wewnątrz. Jan Zumbach nie walczył piórem, zrzucał prawdziwe bomby.