Jakie masz prawa

To już jest fakt – wszyscy czujemy spowolnienie gospodarcze. Właściciele firm i menedżerowie chwytają się różnych sposobów, aby przetrwać ciężkie czasy: obniżają pensje, redukują czas pracy, wysyłają na urlopy bezpłatne, a nawet zwalniają z pracy.

– Ważne jednak, żeby wszelkie zmiany były przeprowadzane zgodnie z przepisami – przestrzega Jan Matulewicz z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Białymstoku.

Pensja i etat

Aby obniżyć pensję, szef nie musi się spotykać z każdym pracownikiem z osobna. Wystarczy, że zgodę na to da związek zawodowy lub przedstawiciele pracowników, przez nich wybrani. Natomiast na zmniejszenie etatu każdy musi wydać zgodę osobiście, chyba że pracodawca zdecyduje się po prostu na wręczenie wypowiedzenia zmieniającego.

– Jeśli pracodawca obiecuje, że np. po dwóch miesiącach wszystko wróci do normy i znów będzie zatrudniał na starych zasadach, warto zadbać, aby taki zapis znalazł się na wypowiedzeniu zmieniającym – radzi Matulewicz.

Zwolnienie pracownika

Przepisów trzeba pilnować, gdy szef zdecyduje się na zwolnienie pracownika. Jeśli zwolnienie jest z przyczyn zakładu pracy, nie ma znaczenia, czy przyjmiemy wypowiedzenie, czy zdecydujemy się na rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. W obu przypadkach będzie przysługiwał nam zasiłek. Pamiętajmy jednak, że pracodawca musi trzymać się wymaganych okresów wypowiedzenia oraz przestrzegać przepisów chroniących pracownika przed wypowiedzeniem.

Uwaga – nie można zwolnić pracownika, jeśli brakuje mu tylko czterech lat do emerytury, jeśli jest na urlopie czy zwolnieniu. Kobietę w ciąży można zwolnić tylko w przypadku likwidacji całego zakładu.

Pomoc z „pośredniaka”

A co potem? Przede wszystkim warto zarejestrować się w urzędzie pracy. Najbardziej znaną pomocą oferowaną przez urząd pracy jest zasiłek dla bezrobotnych. Aby go otrzymać, należy spełnić trzy warunki.

– Po pierwsze, trzeba mieć przepracowane minimum 365 dni w przeciągu ostatnich osiemnastu miesięcy od dnia zarejestrowania się w urzędzie pracy jako bezrobotny – mówi Marta Michalczuk, doradca zawodowy z Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Białymstoku. – Po drugie, w tym czasie bezrobotny musiał otrzymywać wynagrodzenie w wysokości minimum 1276 zł brutto. Po trzecie, w czasie pracy musiały być odprowadzane składki na Fundusz Pracy.

Według doradcy to, czy osoba pracowała na pełny, czy na niepełny etat nie ma znaczenia w przyznawaniu zasiłków dla bezrobotnych. Chyba że na pół etatu zarabiał mniej niż wynosi minimalna pensja.

Zasiłek wypłacany jest bezrobotnemu przez sześć lub 12 miesięcy. Okres ten zależy od liczby bezrobotnych na danym terenie.

Ile komu?

O tym, ile pieniędzy bezrobotny będzie dostawał co miesiąc, decyduje jego staż pracy. – Gdy osoba przepracowała od pięciu do 20 lat, to otrzymuje podstawową kwotę, czyli 551,80 zł brutto – mówi Marta Michalczuk. – Jeśli staż pracy wynosi do pięciu lat to otrzymuje 80 proc. tej kwoty. Jeśli staż pracy jest wyższy niż dwadzieścia lat, to bezrobotny będzie otrzymywał 120 proc. podstawowej kwoty.

Poza zasiłkiem osoba bezrobotna zarejestrowana w urzędzie pracy otrzymuje ubezpieczenie zdrowotne.

– Wyjątkiem są osoby pobierające rentę rodzinną i rolnicy ubezpieczeni w KRUS – mówi doradca.

Renty z ZUS

Zakład Ubezpieczeń Społecznych oferuje kilka świadczeń. Pierwszymi są świadczenie przedemerytalne. – Przysługują one po spełnieniu warunków co do wieku i stażu, czyli okresów składkowych i nieskładkowych – tłumaczy Anna Krysiewicz, rzeczniczka prasowa ZUS w Białymstoku. – Ważne są też przyczyny rozwiązania stosunku pracy.

Pomimo że nie ma już przepisów o wcześniejszych emeryturach, to o to świadczenie można się jeszcze ubiegać. – Prawo takie przysługuje kobietom po ukończeniu 60 lat i mężczyznom po 65. roku życia – mówi Anna Krysiewicz. – Warunkiem nabycia prawa do tej emerytury jest posiadanie na dzień 1 stycznia 1999 r. 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Dodatkowo wymagany jest odpowiedni okres składkowy. W przypadku kobiet wynosi on dwadzieścia lat, a w przypadku mężczyzn 25 lat.