Jacek Dehnel – Krivoklat

Pomysłem na powieść jest swego rodzaju spowiedź „Kwasowego Wandala”, czyli pacjenta zakładów dla psychicznie chorych, który z pełną świadomością krąży po Europie oblewając kwasem siarkowym w muzeach obrazy powszechnie uznane za arcydzieła. I jak to z pomysłami u Dehnela bywa, wykonanie jest perfekcyjne. Autor spoglądając na Thomasa Bernharda tylko za pomocą specyficznej frazy, zdań wielokrotnie złożonych, charakteryzuje rozedrganie psychiki swojego bohatera. Tworząc tak niesamowicie długie frazy, stara się oddać kłębowisko, czy wręcz gonitwę myśli, która z jednej strony każe jego bohaterowi wielbić malarstwo, a z drugiej popycha go do szalonych myśli o zagładzie niektórych z nich. I nie ma co ukrywać, bez choćby pobieżnej znajomości klasyki europejskiego malarstwa, trudno będzie meandry myśli Dehnela i jego bohatera Krivoklata, w pełni pojąć.

Pewnym zamysłem Jacka Dehnela jest też kpina z wielu obiegowych sądów, nie tylko dotyczących malarstwa. Dostaje się tu choćby lekarzom psychiatrom, ale nie za to że owego Krivoklata swoimi terapiami mieli wpędzić w coraz bardziej zaawansowaną chorobę umysłową, ale za nie zajmowanie się chorobą psychiczną Van Gogha.

Jeszcze większe używanie ma Dehnel pastwiąc się frazami Krivoklata nad tak zwaną terapią przez sztukę. Nie zostawia na tej swoistej umysłowej szarlatanerii medycznej dosłownie suchej nitki. Rozpędzając się w krytykowaniu powszechnie uznanych norm społecznych, diagnozuje otaczający go świat jako pełen idiotów i łajdaków, których wysłuchiwanie zabiera znaczną część życia każdego człowieka.

Skoro bohater książki atakuje bezpardonowo obrazy, dostajemy tu na przykładzie jego małżeństwa dwa sposoby obcowania z dziełami sztuki. Z głową „wywietrzoną” bądź „nabitą”. Zapewne każdy zna przynajmniej jednego snoba lub snobkę, którzy wiedzą już przed wejściem do muzeum, gdzie jest najsłynniejsze dzieło. Tymczasem żona bohatera, posiadająca własne zdanie o arcydziełach, jednocześnie perfekcyjnie przygotowuje się do każdego wejścia do muzeum zdobywając bardzo szczegółowe informacje. Pewne pocieszenie przeciętni wielbiciele sztuki znajdują w postawie samego Krivoklata, który uważał, iż zbiory należy oglądać z głową „wywietrzoną”. Oczywiście, warto znać historię malarstwa, ale tak zwany reset mózgu, przed kontaktem z oryginałami, a nie książkowymi reprodukcjami, zdanie się na wrażenia, może być niezłym wytłumaczeniem osób odczuwających potrzebę obcowania z malarstwem, ale nie dysponujących czasem na szczegółowe zgłębianie niuansów dzieł i biografii ich twórców. Tym bardziej, że panoszące się wszędzie audioprzewodnki, zdaniem Krivoklata, jedynie szkodzą samodzielnemu odbiorowi sztuki.

Jak znaleźć szczęście w kontakcie ze sztuką, gdzie leży tajemnica udanego związku, czy wszyscy muszą zachwycać się tym samym i w taki sam sposób – takie pytania pojawiają się podczas lektury hipnotyzujących fraz Dehnela. I dają pole do dyskusji. Oby było z kim.