piórem, jako poetka i prozaik. Jako kurier wielokrotnie przekraczała granice zaboru austriackiego i rosyjskiego. Ojcem chrzestnym jej córki Anny był Józef Piłsudski.

Piętnastoletnia Zofia Zawiszanka rzuciła szkołę, by poświęcić się walce o wolność. Walczyła czynem: w Polskiej Partii Soc-jalistycznej, Związku Walki Czynnej, Zwią-zku Strzeleckim  oraz

Stefania Perzanowska przysięgę na wierność Ojczyzny łączyła z przysięgą Hipokratesa. Ta lekarka internistka o niepodległość Polski walczyła m.in. jako sanitariuszka Armii Krajowej. Wyjątkowym heroizmem wykazała się w niemieckim obozie na Majdanku (KL Lublin), ratując przed śmiercią wiele kobiet.

Chyba nie wszyscy wiedzą, że pierwowzorem dziewczyny agenta 007 Jamesa Bonda z Casino Royal jest Krystyna Skarbek. To pierwsza kobieta, która pracowała dla służb Jej Królewskiej Mości. Podczas II wojny światowej, wśród wielu niezwykłych i niebezpiecznych misji, organizowała ucieczki Polaków, internowanych w węgierskich obozach, do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Maria Wittek to pierwsza w Polsce kobieta, która wstąpiła na Wydział Matematyczny Uniwersytetu Kijowskiego, a później została pierwszą w Polsce kobietą – generałem. Już w 1920 r. w ramach Ochotniczej Legii Kobiet brała udział w obronie Lwowa, po raz pierwszy otrzymując Virtuti Militari. W wolnej Polsce komendantka naczelna Przysposobienia Wojskowego Kobiet.

O niepodległość Polski w Legionach Polskich i Polskiej Organizacji Wojskowej walczyła też Stefania Kudelska. W II RP była parlamentarzystką, współzakładała Przysposobienie Wojskowe Kobiet. W czasie II wojny światowej służyła w Komendzie Głównej Armii Krajowej. O jej niezłomności niech świadczy fakt, że była Damą Orderu Virtuti Militari  i czterokrotnie Krzyża Walecznych.

Swoje umiłowanie Ojczyzny kolejna z Kobiet Niepodległości - Wanda Gertz - okazała służąc w Legionach Polskich, Polskiej Organizacji Wojskowej, walcząc z bolszewikami w 1920 r. Piękną niepodległościową kartę zapisała także podczas II wojny światowej, w tym Powstania Warszawskiego.

Aleksandra Szczerbińska zasłynęła bohaterstwem zanim na stałe związała się z marszałkiem Józefem Piłsudskim, po ślubie z którym w 1921 r. została  Pierwszą Damą Polski. O niepodległość Rzeczpospolitej walczyła w Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Organizacji Wojskowej, Legionach Polskich. Dama Orderu Virtuti Militari. W wolnej i niepodległej II RP realizowała się w pracy społecznej pomagając poszkodowanym i najuboższym.

Większość z nich swoje pragnienie wolności realizowała w takich niepodległościowych strukturach jak: Polska Partia Socjalistyczna, Polska Organizacja Wojskowa, Legiony Polskie. Uczestniczyły w akcjach zbrojnych, wśród których najgłośniejszą był atak na rosyjski pociąg pocztowy pod Bezdanami - 26 września 1908 r. grupa Organizacji Bojowej PPS dowodzona przez Józefa Piłsudskiego zdobyła ponad 200 tys. rubli. W akcji tej brały udział przynajmniej dwie bohaterskie kobiety.

Jeszcze przed I wojną światową spiskowały, konspirowały, przechowywały broń, przenosiły bibułę. Gdy wybuchła wojna między zaborcami Polski, służyły na zapleczu frontu, jako pielęgniarki, sanitariuszki, łączniczki, ale też w roli wywiadowców, czy nawet z bronią w ręku. Często dosłużyły się wysokich stopni wojskowych i odznaczeń. Pochodziły z różnych ziem polskich i z różnych środowisk, ale łączyło ich jedno: gen wolności, który przekuwały w pracę i walkę dla Ojczyzny.

Szanowny

Czytelniku,

Poznaj pasjonujące historie 15 kobiet, polskich patriotek – na ogół dziś niestety zapomnianych, którym zawdzięczamy wolność Rzeczpospolitej, wolność narodu i każdego z nas. Będą to z jednej strony kobiety, które walczyły o odzyskanie niepodległości Ojczyzny na początku XX wieku, a przede wszystkim w latach wielkiej wojny 1914-1918, czy wojnie polsko-bolszewickiej. W proponowanym przez nas cyklu nie mogło też zabraknąć Pań, które pracowały dla dobra wspólnego w okresie dwudziestolecia międzywojennego, i tych, które z poświęceniem zdrowia i życia świeżo odzyskaną wolność starały się ratować po napaści Niemiec hitlerowskich i Związku Sowieckiego na Polskę. Walczyły w wojnie obronnej września 1939 r., w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej, czy w Powstaniu Warszawskim. Nasze niezłomne kobiety często za swoją działalność niepodległościową były represjonowane, ginęły w walce, a nawet oprawcy mordowali je.

Kobiety niezłomne. Kobiety niepodległości. Zawdzięczamy im wolną Polskę. Pochodziły z różnych ziem polskich i z różnych środowisk, ale łączyło je jedno: gen wolności, który przekuwały w pracę i walkę dla Ojczyzny.

W hołdzie dla nich powstał ten materiał. 

Polska Press Grupa przedstawia:

Partner projektu:

Irena Kosmowska to urodzona w rodzinie ziemiańskiej działaczka niepodległościowa, ludowa i oświatowa. Po wybuchu I wojny światowej działała m.in. w tajnej Lidze Kobiet Pogotowia Wojennego i Polskiej Organizacji Wojskowej. W II Rzeczpospolitej poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I i II kadencji.

 Lwów, 1918 r., pluton legionistek, fot. Polona 

Elżbieta Zawacka była kurierką Komendy Głównej Armii Krajowej, jedyną kobietą wśród cichociemnych – oficerów do zadań specjalnych. W lutym 1943 r. jako emisariusz Komendanta Głównego AK gen. "Grota" Roweckiego wyruszyła do sztabu Naczelnego Wodza, pokonując w ciągu trzech miesięcy trasę Warszawa - Niemcy - Francja - Hiszpania - Gibraltar - Londyn. W 2006 r. jako druga Polka w historii awansowana na stopień generała brygady. Dama Orderu Orła Białego.

Maria Rychter (stoi 3. od prawej), fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

  Maria Wittek (pierwsza z lewej) obok prezydenta Mościckiego, fot.        Narodowe Archiwum Cyfrowe

Zdjęcia pochodzą ze źródeł: Narodowe Archiwum Cyfrowe, PAP, Państwowe Muzeum na Majdanku, Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Polona, domena publiczna

Partner projektu:

Tadeusz Płużański

Lidia Lwow-Eberle to z kolei sanitariuszka 5. Wileńskiej Brygady AK mjr Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” zarówno podczas niemieckiej, jak i sowieckiej okupacji Polski. Córka przedstawicieli rosyjskiej arystokracji. Po latach w jednym z wywiadów powiedziała: „W domu mówiliśmy po rosyjsku, byłam Rosjanką, ale taką, dla której Polska to była Ojczyzna. I nadal jest”. Zmarła w styczniu 2021 roku przeżywszy 100 lat.

Karolina Lanckorońska to z kolei znany i uznany historyk i mecenas sztuki. Podczas niemieckiej okupacji była żołnierzem Armii Krajowej, więźniem obozu koncentracyjnego Ravensbrück, a po zwolnieniu oficerem prasowym 2 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Pozostała na Zachodzie, prowadząc we Włoszech działalność polonijną. W 1994 r., jako jedyna spadkobierczyni rodu, ofiarowała na Zamek Królewski w Warszawie i na Wawel kolekcję ponad 500 dzieł sztuki rodu Lanckorońskich.

Dzięki książkom i filmom Irena Sendlerowa jest dziś jedną z najbardziej znanych polskich kobiet. W czasie II wojny światowej kierowała referatem dziecięcym Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj („Żegota”). W związku ze swoją działalnością wielokrotnie zagrożona śmiercią. Sprawiedliwa wśród Narodów Świata, Dama Orderu Orła Białego i Orderu Uśmiechu.

Janina Prystorowa u zarania niepodległości swoje życie publiczne, a w konsekwencji i prywatne, związała z Polską Partią Socjalistyczną (żona późniejszego premiera II RP Aleksandra Prystora). Po aresztowaniu przez władze carskie za działalność niepodległościową w 1912 r. więziona przez rok na Pawiaku i w Cytadeli. Następnie razem ze skazanym na 7 lat katorgi mężem, zesłana w głąb Rosji do Orła nad Oką. W II RP działaczka społeczna i polityk.

Piękne i tragiczne zarazem były losy Janiny Lewandowskiej. W młodości zafascynowana lataniem, została pilotką szybowcową i samolotową. To jedyna kobieta-żołnierz zamordowana przez Sowietów strzałem w tył głowy w Katyniu. W 2007 r. awansowana na stopień porucznika. Córka gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego, dowódcy powstania wielkopolskiego. Młodszą siostrę Janiny – Agnieszkę Niemcy zamordowali w czerwcu 1940 r. w Palmirach.

Maria Rychter. Od wiosny 1912 r. w Polskich Drużynach Strzeleckich, w 1914 r. w „Strzelcu” w Krakowie. W 1915 r. wywiadowca i kurier I Brygady Legionów Polskich między kwaterą Legionów w Zagórzu a Warszawą. Działała także w Polskiej Organizacji Wojskowej i Polskiej Partii Socjalistycznej, a dwadzieścia lat później, od 1939 r. do 1945 r., w Armii Krajowej.