Firmy oszczędzają na umowach

Firmy – zwłaszcza małe i średnie – coraz bardziej szukają oszczędności. I coraz odważniej sugerują swoim pracownikom przejście z etatu na umowę zlecenie czy samozatrudnienie, co ma właśnie zmniejszyć koszty pracy, bo te formy zatrudnienia nie są obłożone składkami ZUS. Z badań zleconych przez Rzeczpospolitą i Związek Przedsiębiorców i Pracodawców wynika, że w ciągu ostatnich dwóch lat propozycję zamiany etatu na tzw. elastyczną formę zatrudnienia, czyli umowę o dzieło, umowę zlecenie czy samozatrudnienie otrzymał niemal co trzeci pracownik małej lub średniej firmy. 8,5 proc. tych firm taką propozycję złożyło połowie swoich pracowników.

Ekonomistów i przedstawicieli pracodawców wcale to nie dziwi.
– Przedsiębiorca musi być przecież przedsiębiorczy – mówi dr Anatoliusz Kopczuk, ekonomista z Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku. – A przedsiębiorczość oznacza w tym momencie również kalkulowanie, żeby to, co się robi, dało się w jakiś sposób zbilansować, żeby firma przetrwała, żeby nie tylko zarabiała, ale i miała pieniądze na rozwój. To taki elementarz przedsiębiorczości – nie ma wątpliwości.
I dlatego uważa, że tego typu ruchy przedsiębiorców to działania jak najbardziej racjonalne.
– Tym bardziej teraz, przy słabej koniunkturze, zainteresowanie takimi rozwiązaniami jest większe – dodaje.
Bo przedsiębiorcy szukają różnych rozwiązań, które pomogą im przetrwać.
– Oczywiście – inaczej to wygląda z punktu widzenia pracownika – przyznaje dr Anatoliusz Kopczuk. Jednak jego zdaniem to nie pracodawca powinien odpowiadać za sytuację na rynku pracy. Pretensje miałby raczej do państwa, że nie spełnia swojej roli w tym obszarze.
– Tutaj wchodzimy w obszar polityki zatrudnienia, polityki społecznej. No i trudno tu oczekiwać, że przedsiębiorca przejmie tu odpowiedzialność za państwo i będzie się starał sprawić, żeby była ta sprawiedliwość – żeby wszyscy mieli pracę. Ja bym tego od przedsiębiorców specjalnie nie oczekiwał. To rola państwa, żeby chronić słabszych, żeby dbać o to, aby miejsca pracy powstawały, żeby nie były niszczone, żeby nie było takich sytuacji, o jakich jest mowa właśnie w badaniach – przekonuje.

Wojciech Winogrodzki, prezes firmy T-Matic, a zarazem prezes Podlaskiego Związku Pracodawców, również zwraca uwagę na to, że rolą przedsiębiorcy jest bycie konkurencyjnym na rynku – zwłaszcza w czasach spowolnienia gospodarczego. 
– A znakomita większość polskich firm konkuruje ceną – przekonuje. – Mamy stosunkowo mało takich firm, które mogą sobie pozwolić na konkurowanie jakością, innowacyjnością wyrobu. A jeśli już – to to jest domena dużych przedsiębiorstw.
No i właśnie w tych przedsiębiorstwach problem tzw. umów śmieciowych praktycznie nie istnieje – w 40 proc takich przedsiębiorstw umów cywilno-prawnych w ogóle się nie zawiera.
Według Wojciecha Winogrodzkiego to również państwo często jest też winne takiemu obrotowi sprawy: – Szczególnie na obszarze zamówień publicznych, gdzie najczęściej jedynym kryterium wykonawcy zamówienia jest cena. I jaka jest wtedy reakcja przedsiębiorców? Muszą ciąć koszty. A przecież w koszyku kosztów każdego przedsiębiorstwa, co nie jest żadną tajemnicą, i każdy ekonomista to potwierdzi – że koszty pracy są największą pozycją. Z kolei w tych kosztach pracy to te obciążenia pozawynagrodzeniowe stanowią bardzo znaczącą część.
Dlatego, jeśli jest możliwość obcięcia składek – przedsiębiorcy z tego korzystają i proponują umowy inne niż te o pracę. Wojciech Winogrodzki broni się przed nazwaniem ich śmieciowymi: Bo to określenie piętnuje nie pracodawcę, a pracownika, bo traktuje go jak śmiecia.