Ekrany akustyczne - za i przeciw. Za mało hałasu o hałas w Białymstoku.

Kurier Poranny: Białystok jest cichym czy głośnym miastem?
Dr hab. inż. Władysław Gardziejczyk: Problem hałasu od ruchu drogowego występuje praktycznie we wszystkich miastach, zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy Białystok jest miastem cichym, czy głośnym. Brak obwodnic, prowadzony ruch tranzytowy pojazdów ciężarowych przez obszar miasta, przekraczanie dopuszczalnej prędkości, zły stan techniczny wielu pojazdów, utrudnienia w ruchu związane z prowadzonymi remontami ulic - to główne przyczyny nadmiernego poziomu hałasu w otoczeniu naszych ulic. Maksymalny poziom hałasu zbyt często przekracza 80-90 decybeli przy krawędzi jezdni, a równoważny poziom w otoczeniu budynków jest wyższy od 60-65 decybeli. Na temat przekroczenia poziomu dopuszczalnego, lokalizacji tych miejsc dużo mówi mapa akustyczna Białegostoku. Należy jednak pamiętać, że podane tam wartości są pewnym uśrednieniem, opracowaniem sporządzonym przy wielu założeniach, a hałas jest w różny sposób odbierany przez mieszkańców, w zależności od ich wieku, stanu zdrowia czy wykonywanego zawodu. Ważną sprawą jest, aby o hałasie od ruchu samochodowego rozmawiać na podstawie wyników prawidłowo przeprowadzonych pomiarów, odpowiednich wskaźników, a nie w sposób ogólnikowy, na podstawie przypadkowych danych czy zasłyszanych informacji..

Jaka jest dopuszczalna norma hałasu?
- Na tak postawione pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Po pierwsze, wyróżnia się dwa okresy oceny poziomu hałasu: porę dnia (6.00-22.00) i porę nocy (22.00-6.00). Dopuszczalne wartości równoważnego poziomu dźwięku od ruchu drogowego są ustalone w zależności od charakterystyki obszaru. Na przykład w porze dnia dopuszczalny poziom hałasu w otoczeniu większości ulic nie powinien przekraczać 60 decybeli, w centralnych częściach miasta - 65 decybeli, a na obszarach ochrony uzdrowiskowej - 50 decybeli. W porze nocy dopuszczalne wartości są mniejsze o 10 decybeli. Hałas z definicji jest dźwiękiem niepożądanym i przy przekroczeniu pewnego poziomu jest szkodliwy dla zdrowia, stwarza utrudnienia w pracy i uniemożliwia wypoczynek. Jednak nasze oczekiwania co do jego poziomu są zależne od charakteru pracy czy rozrywki, inne są oczekiwania w czytelni, w czasie snu, a inne w dyskotece.

Czy jest wiele miejsc w Białymstoku, gdzie te normy są przekroczone?
- W bezpośrednim otoczeniu ulic takich miejsc jest stosunkowo dużo. Należy z pewnością zaliczyć do nich otoczenie al. Piłsudskiego, Lipowej, Sienkiewicza, Wasilkowskiej czy Sławińskiego i na pewno wielu innych ulic. Szczegółowe informacje na ten temat, jak już wspomniałem, są pokazane na mapie akustycznej Białegostoku. Ważną sprawą jest, aby ustalić, w jakiej odległości od ulicy analizujemy poziom hałasu, na jakiej wysokości oraz w jakim okresie czasu badamy problem. Należy przy tym pamiętać, że poziom dopuszczalny dotyczy w przybliżeniu uśrednienia hałasu w ciągu 16 godzin (pora dnia) i ośmiu godzin (pora nocy). Chwilowe przekroczenia poziomu hałasu (ruch w godzinie szczytu, przejazd bardzo hałaśliwego pojazdu), nawet bardzo zdecydowane, mogą nie mieć istotnego wpływu na poziom równoważny dla całego okresu. Stąd też bardzo częste błędy w interpretacji wyników.

Od czego właściwie zależy poziom hałasu?
- Od kilku czynników. Pierwsza i podstawowa grupa czynników jest związana z ruchem samochodowym, a więc natężeniem ruchu, udziałem pojazdów ciężkich i motocykli, płynnością ruchu oraz prędkością pojazdów. Druga grupa to: stan nawierzchni ulicy, szerokość jezdni, odległość między skrzyżowaniami. Trzecia grupa czynników jest związana z charakterystyką zagospodarowania obszaru, a w szczególności zależy od odległości pomiędzy ulicą a odbiorcą, charakterem zabudowy. Z teoretycznego punktu widzenia należy zwrócić uwagę na hałas od układów napędowych i wydechowych pojazdów, hałas generowany w płaszczyźnie opona - nawierzchnia. Właśnie dlatego tak ważną sprawą jest stan techniczny pojazdów oraz odpowiednio wykonane i utrzymane nawierzchnie ulic.

Wiele osób domaga się budowy ekranów akustycznych. Takie postulaty do opracowanego planu walki z hałasem zgłaszali między innymi mieszkańcy alei Solidarności i ulicy Sławińskiego. Jak Pan ocenia ekrany dźwiękochłonne jako sposób walki z hałasem?
- Ekrany akustyczne są rozwiązaniem korzystnym z punktu widzenia obniżenia poziomu hałasu u odbiorcy. Jednak są - i chyba zawsze będą - elementem obcym w środowisku. Nie są budowane w otoczeniu ulic w centralnych częściach miasta, w otoczeniu ulic przebiegających w zwartej zabudowie. Ekrany, nawet interesująco wyglądające po ich wybudowaniu, bardzo często szpecą otoczenie już po paru latach. Postawić należy pytanie, jak będą wyglądały pionowe cztero-, siedmiometrowe ściany za kolejnych kilka lat. Jak będzie z ich utrzymaniem, naprawą, wymianą zniszczonych elementów? Ekrany powinny być projektowane przy planowaniu nowych ciągów komunikacyjnych, na trasach przelotowych.

Niestety, zbyt często w raportach oddziaływania na środowisko autorzy sugerują, bez głębszych analiz, ich stosowanie jako jedyny sposób obniżenia hałasu. Oczywiście na terenie Białegostoku w niektórych przypadkach są one potrzebne i zdają egzamin. Ale mając w planie obwodnice, trudno dzisiaj nasze ulice obudowywać ekranami. Ekrany obniżają poziom hałasu bezpośrednio za nimi nawet o ponad 10 decybeli. W dalszej odległości ich skuteczność jest, niestety, znacznie mniejsza, a zdecydowanie spada przy stosowaniu przerw w ich ciągłości. Dodatkowo należy wiedzieć, że ekrany nie obniżają poziomu hałasu u źródła, lecz tylko u odbiorcy, i stąd konieczność ich budowy po obu stronach drogi. Przy przekroczeniach dopuszczalnego poziomu hałasu o dwa, pięć decybeli ten sam efekt można uzyskać, ograniczając prędkość, poprawiając płynność ruchu czy budując nawierzchnie o obniżonej hałaśliwości.

Niestety, z wiedzą na ten temat metod walki z nadmiernym hałasem wśród projektantów nie jest najlepiej, tak jak z rozumieniem problemu hałasu. Narysowana linia symbolizująca ekran jest łatwym rozwiązaniem tylko na papierze, w rzeczywistości to konstrukcja wymagająca odpowiedniego posadowienia, utrzymania i konserwacji. Czy chcielibyśmy mieszkać za pionową betonową (szklaną) ścianą albo jeździć w kanałach z pionowymi ścianami o wysokości do sześciu czy siedmiu metrów? Takie ekrany są potrzebne, aby chronić wyższe piętra w budynkach wielokondygnacyjnych. Ostrożnie z ekranami - na pewno należy brać je pod uwagę, lecz po wykazaniu braku innych możliwości poprawy klimatu akustycznego.

Budowa obwodnic Białegostoku i wyprowadzenie tranzytu to kwestia jeszcze kilku lat. Jak można byłoby już teraz ograniczyć poziom hałasu w mieście?
- Po pierwsze: merytoryczna ocena sytuacji w otoczeniu konkretnych ulic, przez osoby rozumiejące hałas oraz posiadające chociażby podstawową wiedzę na temat wpływu ruchu drogowego na klimat akustyczny, a nie stosowanie przypadkowych rozwiązań, zza biurka. Na pewno: apel do kierowców o nieprzekraczanie dopuszczalnej prędkości i odpowiednio skuteczne działania w tym zakresie "drogówki". Kolejna sprawa to doprowadzenie nawierzchni ulic do odpowiedniego stanu, ze szczególnym zwróceniem uwagi na pokrywy studzienek. Nowo projektowane warstwy ścieralne nawierzchni ulic powinny charakteryzować się obniżoną hałaśliwością. Kolejna sprawa to ewentualne wprowadzenie pewnych ograniczeń dla ruchu ciężarowego w korzystaniu z niektórych ulic w godzinach nocnych oraz w weekendy.

Czy te wszystkie metody zawiera program Białegostoku walki z hałasem?
- W piśmie skierowanym do odpowiedniego departamentu urzędu miejskiego sugerowałem zlecenie merytorycznej opinii na temat przygotowanego programu przed jego przyjęciem. Nie wiem, czy taka analiza była dokonana, trudno więc się ustosunkować do konkretnych zapisów programu. Na pewno jednak postawienie na minimalną długość ekranów w otoczeniu ulic jest plusem programu. Jest to słuszna decyzja, biorąc pod uwagę plany w zakresie budowy obwodnic Białegostoku i wyprowadzenie z miasta tranzytowego ruchu pojazdów ciężkich. Niestety, zbyt ogólnikowo w programie została potraktowana sprawa wykonywania górnych warstw nawierzchni drogowej jako jednego z najbardziej korzystnych sposobów walki z hałasem. W naszym mieście zbyt mało się o tym mówi, nie ma też zainteresowania tym sposobem obniżenia hałasu ze strony inwestora i wykonawców. Na przykład w Poznaniu podjęto konkretne działania w tym kierunku. Pewne działania zostały już także podjęte w odniesieniu do warszawskich ulic. Takich jednoznacznych zapisów nie ma w programie dla Białegostoku.

Jednym z założeń programu jest wyprowadzenie ruchu ciężkiego z miasta. Czy to mocno wpłynie na obniżenie poziomu hałasu?
- Jest to sprawa najważniejsza, nie tylko z punktu widzenia hałasu. To także poprawa bezpieczeństwa ruchu, płynności ruchu, komunikacji zbiorowej etc. Mniejsze natężenie, a w szczególności brak w potokach ruchu pojazdów ciężarowych przejeżdżających tranzytem, z pewnością rozwiąże problem hałasu w otoczeniu wielu ulic. Przeniesienie ruchu tranzytowego na obwodnice zmniejszy równoważny poziom dźwięku w otoczeniu ulic prowadzących obecnie ruch pojazdów ciężarowych o ponad 3 decybele w odniesieniu do pory dnia i prawdopodobnie o około 10 decybeli w porze nocy. Oznacza to bardzo istotną poprawę w zakresie klimatu akustycznego w otoczeniu naszych ulic.