Dr Małgorzata Chlabicz: Są tacy, którzy wierzą fake newsom i rezygnują z leczenia

Czy często mamy do czynienia z fake newsami z zakresu medycyny?
Niestety, często. Częstotliwość pojawiania się fake newsów nasiliła się jeszcze w okresie pandemii COVID-19 . Nieprawdziwe informacje dotyczyły najczęściej przebiegu choroby, powikłań, ale także leczenia COVID-19. Inne częste fake newsy, niezwiązane z COVID-19, dotyczą kardiologii i leczenia statynami. Ruch antystatynowy jest dosyć silny; polega na podważeniu wiarygodnych danych opartych o badania naukowe i skuteczności leczenia choroby wieńcowej czy hipercholesterolemii za pomocą statyn, a proponując nieznane po prostu specyfiki.

Wydaje się to bardzo groźne.
Fake newsy są groźne, ponieważ wprowadzają osoby niemedyczne w błąd, wprowadzają w niepokój i albo opóźniają leczenie, albo odradzają to leczenie, które pacjentowi zaleca lekarz. To może prowadzić do zaostrzenia choroby, a nawet zawału serca.
Dlaczego tylu pacjentów wierzy internetowi, a nie lekarzom?
Bo te internetowe fake newsy są tak zbudowane, że mamy wrażenie, że czytamy poparty dowodami artykuł naukowy. Poza tym duża część fake newsów zawiera znaczną część informacji wiarygodnych. Tyle tylko, że na końcu jest fejkowy wniosek albo zasugerowane pytanie.

Po co powstają te fejki?
Myślę, że to jest korzyść głównie finansowa. Często od razu przy tych informacjach są reklamy specyfików i zachęta, by stosować je zamiast zaleconego leczenia.

Naukowcy z UMB postanowili ułatwić ludziom, którzy nie mają medycznego wykształcenia, weryfikację medycznych treści w internecie.
UMB jest jednym z konsorcjantów projektu Info Tester. Pozostali koalicjanci to Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych i firma Science4People, które mają zaplecze dotyczące wiedzy na temat Internetu, fake newsów czy właśnie budowania platformy lub narzędzia, które faktycznie pozwoliłoby na szybkie wykrywanie tych fake newsów. My służymy pomocą jako eksperci medyczni, bo choć PJATK ma wielkie doświadczenie w wykrywaniu fake newsów na różnych dziedzin, to wiedza medyczna jest dziedziną bardzo specyficzną. Naszym zadaniem jest ocena pod kątem wiarygodności fragmentów tekstów, które potem przesyłamy do Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych. Tam sztuczna inteligencja na podstawie naszych ocen będzie budowała specjalny algorytm, który pozwoli na weryfikację informacji i wskazanie fake newsów z zakresu medycyny. Oczywiście, narzędzie nie wskaże kategorycznie, że informacja jest prawdziwa lub nie. Nie wskaże prawdy czy fałszu. Zasugeruje raczej, że na tej stronie może być informacja niewiarygodna – czyli niezgodna z naszą wiedzą medyczną, naszymi standardami, naszym wytycznym i postępowaniu, które my byśmy zalecili pacjentowi jako lekarze. Oczywiście, między wiarygodnością a prawdą jest bardzo subtelna różnica, myślę więc, że narzędzie będzie naprawdę przydatne.

Kiedy mamy szansę skorzystać z tego narzędzia?
Projekt niedawno się zaczął, a ma potrwać trzy lata. Jednak dokładnie jeszcze nie wiem, co się stanie z tym narzędziem, nad którym pracujemy. Za komercjalizację odpowiada bowiem firma Science4People i to ona zadecyduje, czy narzędzie trafi do powszechnego użytku.

A na co teraz, bez tych narzędzi, nad którymi pracujecie, powinniśmy zwracać uwagę, czytając teksty popularnonaukowe, medyczne?
Sprawdzajmy zawsze, czy jest podany autor tego tekstu. Czy możemy tego autora znaleźć w internecie i go zweryfikować pod względem afiliacji, miejsca pracy, dokonań naukowych, doświadczenia. Jeśli nie, to jest duże prawdopodobieństwo, że informacja jest nieprawdziwa. Oczywiście też czytamy ze zrozumieniem tekst i staramy się porównywać z innymi tekstami. Zastanówmy się, czy to, co właśnie czytamy, pokrywa się również z wiedzą na innych stronach internetowych.