Dr Izabela Kraśnicka: W dobie internetu cisza wyborcza jest trochę absurdalna

Kurier Poranny: Suwałki i Łomża będą mieć w niedzielę wybory uzupełniające do Senatu, a cisza wyborcza obejmuje praktycznie całą Polskę. Czy to nie jest pewien absurd?

Dr Izabela Kraśnicka z Wydziału Prawa UwB: Być może, ale przede wszystkim jest to obowiązujące prawo. Polski Kodeks Wyborczy wyraźnie stanowi, że kampania wyborcza ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania. I jest to prawo obowiązujące na terytorium całego kraju.

Ale o polityce będzie mogła rozpisywać się np. gazeta ze Śląska, która swoim zasięgiem obejmuje tylko ten region. Publiczna telewizja musi już milczeć. W takich wypadkach znów pojawia się pytanie, czy cisza wyborcza ma sens?

Spory o sens ciszy wyborczej trwają tak długo, jak długo stosowana jest ta instytucja w praktyce wyborczej. A po raz pierwszy pojawiła się w Niemczech, po II wojnie światowej, w wyniku fatalnych, a nawet śmiertelnych doświadczeń i ekscesów wyborczych przed dojściem do władzy Hitlera. Znacznie później dotarła do innych państw europejskich, a do Polski - dopiero w 1989 roku. „Ćwiczymy” więc owo milczenie przedwyborcze już ponad ćwierć wieku, ale dopiero przyspieszenie w rozwoju mediów postawiło zasadnicze pytanie o sens ciszy i okazało się, że nie wszyscy uznają tę tradycję za zasadną.

Jej przeciwnicy wskazują, że w erze internetu zakaz agitacji wyborczej na dwa dni przed głosowaniem to fikcja. W czasie ostatnich wyborów prezydenckich internauci z powodzeniem przekazywali sobie po ile jest szkocka (Andrzej Duda), a po ile bigos (Bronisław Komorowski).

Oczywiście. Kiedy wprowadzano zakaz kampanii wyborczej na 24 godziny przed wyborami w Polsce, wszelka działalność polityczna w mediach ograniczała się do prasy, radia i telewizji. Nikt nie był w stanie przewidzieć, że 25 lat później głównym nośnikiem informacji stanie się internet. A tam sposobów na obejście przepisów jest mnóstwo.

Jak kwestia ciszy wyborczej rozwiązywana jest w innych krajach?

Różnie. Co więcej, różnie rozumiane jest samo pojęcie ciszy wyborczej. Czasem na przykład w ten okres wchodzi także czas od zakończenia wyborów do ogłoszenia wyników. Są kraje, w których cisza wyborcza funkcjonuje podobnie jak w Polsce, ale jest ich zdecydowanie mniej. Cisza obowiązuje w niektórych państwach europejskich, przy czym już sam jej okres nie jest wszędzie jednakowy. 24 godziny obowiązują w Polsce, Francji, Hiszpanii czy na Ukrainie, ale już na Litwie czas ten wydłużony jest do 30 godzin. Cisza wyborcza ogłaszana jest też w krajach Ameryki Łacińskiej, ale tam trwa ona znacznie dłużej, bo nawet dwie czy trzy doby. Rekordzistą jest bodajże Honduras, tam agitacja wyborcza zakazana jest już w okresie pięciu dni poprzedzających wybory.

Z drugiej strony są państwa, które nie uznają takiego ograniczenia. Tak jest w około połowie państw europejskich. Niemcy na przykład zniosły już instytucję ciszy wyborczej, nie ma jej w Holandii, Estonii czy Słowacji. Kraje kultury anglosaskiej uznają, że zakaz kampanii wyborczej w jakimkolwiek okresie przed wyborami godzi w wolność słowa. Tak zdecydował na przykład Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych, gdzie kandydaci walczą do ostatniej chwili, a jedyne ograniczenie dotyczy działań w bardzo bliskim sąsiedztwie lokalu wyborczego.

Jest Pani zwolenniczką ciszy wyborczej?

W dobie internetu cisza wyborcza ma trochę absurdalny charakter, nie mam co do tego wątpliwości. Jeśli ktoś nie chce być agitowany, wystarczy „nie odpalać” mediów. Myślę, że najbardziej efektywną ciszę wyborczą jesteśmy w stanie zorganizować sobie sami.

A jest szansa na zmianę przepisów w naszym kraju?

A to już pytanie do polityków na Wiejskiej...